Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh rất phổ biến và thường sẽ tự hết sau 1 đến 2 tuần. Nhưng nếu tình trạng vàng da kéo dài lâu hơn liệu có nguy hiểm không? Cùng theAsianparent tìm hiểu nhé!
Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh
Vàng da sơ sinh thường gặp ở trẻ sinh thiếu tháng làm quá trình chuyển hóa bilirubin dư thừa không thể xảy ra dẫn đến tình trạng vàng da, càng nhiều bilirubin dư thừa thì quá trình vàng da ở trẻ càng kéo dài. Đây là một tình trạng phổ biến, đặc biệt là ở trẻ sinh non.
Đối với trẻ mới sinh, các tế bào hồng cầu luôn được tạo mới và mất đi, sự mất đi diễn ra nhiều hơn hay là hiện tượng vỡ các hồng cầu sau sinh này, khi hồng cầu bị vỡ sẽ giải phóng ra hemoglobin, chất này sẽ được chuyển hóa tạo thành bilirubin. Từ đây bilirubin sẽ được chuyển hóa tại gan trẻ và đào thải ra ngoài qua phân và nước tiểu.
Tuy nhiên do gan của trẻ sơ sinh làm việc còn yếu nên việc thải bilirubin này không hiệu quả gây ra tình trạng tăng bilirubin trong máu, gây nên hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh. Theo y văn đây được gọi là vàng da sơ sinh sinh lý.
Phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý
Vàng da sinh lý
Vàng da sinh lý có thể ở mức độ nhẹ, với trẻ đủ tháng, bình thường vàng da được coi là sinh lý khi vàng da xuất hiện sau 24 giờ tuổi, và thường sẽ biến mất trong vòng 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần với trẻ non tháng.
Mức độ vàng da nhẹ là chỉ vàng da đơn thuần (chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn) không kèm theo các triệu chứng bất thường khác (thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ…). Nồng độ Bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không quá 14mg% ở trẻ thiếu tháng… Tốc độ tăng Bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ. Ngoài ra, nước tiểu của trẻ sơ sinh có màu tối hoặc màu vàng (nước tiểu của trẻ sơ sinh thường không màu) và phân nhạt màu.
Vàng da bệnh lý
Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh
Trong một số trường hợp, vàng da là biểu hiện của một căn bệnh tiềm tàng nào đó và ở những trường hợp này vàng da sẽ xuất hiện sớm, trong vòng 24 giờ sau sinh.
Trẻ sơ sinh vàng da bệnh lý thường có da đậm xuất hiện sớm, không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng, mức độ vàng toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt.
Trẻ xuất hiện nhiều dấu hiệu lừ đừ, bỏ bú, hay co giật… Xét nghiệm Bilirubin trong máu tăng hơn bình thường.
Nguyên nhân của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh
- Nguyên nhân thường do gan của trẻ chưa đủ trưởng thành để loại bỏ bilirubin trong máu – một sắc tố màu vàng của các chất thải ra khi hồng cầu bị phá hủy.
- Khi còn trong bụng mẹ thì gan của người mẹ đảm nhiệm quá trình này, nhưng sau khi sinh cơ thể trẻ phải tự gánh vác trong khi cơ thể trẻ sơ sinh lại sản xuất một lượng lớn các tế bào máu và được thoái hóa tương đối nhanh. Hiện tượng này được gọi là vàng da sinh lý.
Triệu chứng vàng da ở trẻ sơ sinh
- Triệu chứng đầu tiên của bệnh vàng da là màu vàng ở da và mắt trẻ. Màu vàng có thể bắt đầu trong vòng 2 đến 4 ngày sau khi sinh và có thể bắt đầu ở mặt trước khi lan xuống khắp cơ thể.
- Mức độ bilirubin thường đạt đỉnh trong khoảng từ 3 đến 7 ngày sau khi sinh. Khi dùng một ngón tay ấn nhẹ vào da trẻ, khiến vùng da đó có màu vàng, thì có thể là dấu hiệu của bệnh vàng da.
Các triệu chứng vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh
Triệu chứng vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh
Triệu chứng vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh là vàng da đậm xuất hiện sớm, không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng, mức độ vàng toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt. Đồng thời với vàng da, có sự xuất hiện của các triệu chứng bất thường khác như: trẻ lừ đừ, bỏ bú, co giật… Xét nghiệm Bilirubin trong máu tăng hơn bình thường.
Cách phát hiện vàng da bệnh lý kéo dài ở trẻ sơ sinh
Vàng da kéo dài là tình trạng trẻ sơ sinh bị vàng da đến trên 1 tuần (mặc dù trẻ sinh đủ tháng) hay trên 2 – 3 tuần (đối với trẻ đẻ non trước 37 tuần thai).
Các chuyên gia cho rằng, vàng da kéo dài là do bilirubin trong cơ thể tăng cao dẫn đến hiện tượng da và màng cứng (ở mắt) bị chuyển sang màu vàng.
Như vậy khi gan hay đường dẫn mật bị viêm hoặc có những bất thường khác của tế bào gan và đường dẫn mật (bao gồm cả túi mật) đều làm cho lượng sắc tố mật trong máu tăng lên gây nên hiện tượng da, niêm mạc (kể cả kết mạc mắt) nhuộm màu vàng của sắc tố mật vì vậy chúng có màu vàng.
Vàng da kéo dài ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?
Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh non tháng đặc biệt nguy hiểm, diễn tiến nhanh. Nếu không được phát hiện hay điều trị sớm sẽ khiến trẻ bị nhiễm độc thần kinh, gây tử vong hoặc các di chứng nặng nề.
Khi trẻ có dấu hiệu vàng da kéo dài không dứt hay cơ thể trẻ bị vàng da bất thường, có thể bị vàng da nhạt, vàng đậm, vàng nâu… thì tốt nhất nên đi thăm khám sức khỏe để có để đánh giá chính xác nguyên nhân gây vàng da.
Vì sức đề kháng của trẻ sơ sinh rất kém nên cần được bảo vệ và chăm sóc kỹ lưỡng hơn hết. Không nên để bệnh vàng da kéo dài hoặc dùng những cách chữa mẹo, chữa dân gian thiếu cơ sở không những không khỏi bệnh mà có thể gây cản trở quá trình điều trị về sau.
Vàng da kéo dài ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?
Các biến chứng nguy hiểm
Nếu mẹ phát hiện trẻ bị vàng da có các dấu hiệu khác như ngủ li bì, không tập trung, khóc nhiều, bỏ bú và sốt cao cần nghĩ ngay tới tình trạng bại não cấp tính. Theo các bác sĩ, bilirubin rất độc hại đối với tế bào của bộ não. Vàng da nặng có khả năng bilirubin đi vào trong não và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.
Khi chất bilirubin vượt qua giới hạn cho phép, gan không đào thải kịp, thì có nguy cơ thấm vào não tức là trẻ đã bị vàng da nhân. Điều này gây tổn thương não không hồi phục được. Vì thế, nếu xác định vàng da bệnh lý phải điều trị trước 7 ngày sau sinh để phòng nguy cơ tổn thương não.
Khi nào cần đưa con đi bác sĩ?
Nếu thấy con có những dấu hiệu sau đây thì cha mẹ nên nhanh chóng đưa con đến các cơ sở tham khám nhi khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:
- Da của bé ngày càng bị vàng nhiều hơn
- Màu vàng ở mặt, mắt đã lan đến bụng, cánh tay hoặc chân của trẻ
- Em bé trở nên chậm chạp, khó thức dậy
- Bạn không thể cho bé ăn hoặc bú tốt, hoặc bé rất kén chọn ăn uống
- Bé bị sốt hoặc khóc thét
Điều trị vàng da kéo dài
Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh
Vàng da nhẹ thường sẽ tự khỏi khi gan trẻ bắt đầu trưởng thành. Cho ăn thường xuyên (từ 8 đến 12 lần một ngày) sẽ giúp trẻ truyền bilirubin qua cơ thể. Vàng da nặng hơn có thể cần các phương pháp điều trị khác. Quang trị liệu là một phương pháp điều trị phổ biến và có hiệu quả cao, sử dụng ánh sáng để phá vỡ bilirubin trong cơ thể trẻ. Có hai loại điều trị chiếu đèn:
Chiếu sáng tia cực tím khi trẻ nằm trên giường. Ánh sáng giúp phá vỡ các bilirubin để không gây áp lực tổn thương cho gan. Đèn chiếu sẽ dừng lại sau mỗi 3-4 tiếng để mẹ cho trẻ bú.
Trẻ được bao bọc trong chăn có chứa sợi quang học đặc biệt, tỏa ánh sáng trực tiếp lên da của trẻ. Mẹ vẫn có thể bế và cho trẻ bú như bình thường.
*Lưu ý
Trong những trường hợp rất nghiêm trọng, việc truyền máu trao đổi có thể là cần thiết. Trẻ sẽ nhận được một lượng máu nhỏ từ người hiến hoặc ngân hàng máu, giúp thay thế máu bị tổn thương bằng các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Điều này cũng làm tăng số lượng tế bào hồng cầu của trẻ và làm giảm nồng độ bilirubin.
Cách chăm sóc trẻ vàng da
Đối với những trẻ bị vàng da nhẹ, cha mẹ có thể áp dụng những cách sau để giúp trẻ điều trị được tốt hơn:
- Cho trẻ ăn thường xuyên để đào thải nhanh chất Bilirubin qua đường tiêu hóa và giúp gan hoạt động tốt.
- Cho con ngừng bú sữa mẹ tạm thời trong trường hợp sữa mẹ có thể khiến bé phát triển bệnh vàng da. Lúc này, có thể sử dụng sữa công thức cho trẻ ăn. Mẹ cũng nên tiếp tục hút sữa ra ngoài để tránh mất sữa, đảm bảo có sữa khi bé sẵn sàng ăn sữa mẹ.
- Vệ sinh thân thể cho bé cẩn thận và giữ ấm cho trẻ.
- Nên để trẻ gần cửa sổ có ánh nắng mặt trời dịu và cho trẻ tắm nắng.
- Thường xuyên theo dõi tình trạng vàng da của trẻ cho đến hết 7-10 ngày sau sinh. Cần chú ý quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi đủ ánh sáng. Cảm thấy khó nhận biết thì có thể áp dụng cách sau: ấn nhẹ ngón tay cái của trẻ vào vùng da phía trong của đùi, giữ vài giây rồi buông ra. Nếu thấy ngón tay có màu vàng thì trẻ bị vàng da.
Nếu trẻ có bất kỳ biểu hiện bất thường nào thì cha mẹ cần đưa con đến các cơ sở y tế để thăm khám, điều trị nhé!
Xem thêm
Bạn có quan tâm tới việc nuôi dạy con không? Đọc các bài báo chuyên đề và nhận câu trả lời tức thì trên app. Tải app Cộng đồng theAsianparent trên IOS hay Android ngay!
