Nhận biết năng khiếu của trẻ ngay từ khi còn nhỏ là công việc quan trọng của tất cả các bậc cha mẹ. Điều này sẽ giúp định hướng chuyện học tập và thành công trong tương lai của con một cách hiệu quả nhất.
“Năng khiếu” được coi là một khả năng mà trẻ thông thạo và khiến con nổi trội ở lĩnh vực đó so với những trẻ thông thường khác. Một số nhà nghiên cứu cho rằng, năng khiếu gắn liền với trẻ ngay từ khi chào đời. Nhưng cũng có các quan điểm khẳng định trẻ hoàn toàn có năng khiếu nếu được luyện tập chăm chỉ và thường xuyên.
3-5% trẻ chỉ bộc lộ năng khiếu khi đã vào độ tuổi trưởng thành. Nếu không muốn con bỏ lỡ mất giai đoạn phát triển tiềm năng ngay từ tuổi ấu thơ, cha mẹ hãy cố gắng quan sát để nhận biết năng khiếu của trẻ được càng sớm càng tốt.
Một đứa trẻ có năng khiếu trong lĩnh vực nào đó (không nhất thiết chỉ hạn chế ở nghệ thuật hay âm nhạc) bao giờ cũng có các hành vi phản ứng ra ngoài đặc trưng như:
- Con luôn tò mò, thắc mắc và thường xuyên đặt ra câu hỏi với cha mẹ và mọi người xung quanh.
- Khả năng tập trung của trẻ lâu hơn so với bạn cùng trang lứa. Chẳng hạn con có thể ngồi chơi hay thực hiện hoạt động nào đó trong thời gian dài.
- Trẻ có phản ứng nhanh nhạy khi gặp phải vấn đề khó khăn và luôn tìm ra cách để giải quyết chúng.
- Trí tưởng tượng của con rõ ràng và có mục đích nhất định như con kể rằng lớn lên con sẽ trở thành phi công. Con nhắc đến nó thường xuyên và biết mình phải làm gì với giấc mơ đó.
- Khả năng ghi nhớ xuất sắc.
- Con thích chơi với các bé lớn tuổi hơn con.
- Một số mốc phát triển từ giai đoạn sơ sinh của con phát triển nhảy vọt và chỉ mất một thời gian ngắn con đã đạt được nếu so với trẻ cùng trang lứa.
Theo các chuyên gia, nhận biết năng khiếu của trẻ, cha mẹ hãy chú trọng đến 8 lĩnh vực liên quan đến bản năng tự nhiên của loài người như sau:
1. Nhận biết năng khiếu của trẻ trong lĩnh vực ngôn ngữ (Linguistic)
Những em bé giỏi ngôn ngữ, có năng khiếu học ngoại ngữ trong tương lai thường có chung một đặc trưng là con học hỏi từ vựng rất nhanh. Trẻ sẽ hứng thú với việc nối từ thành câu và các trò chơi ngôn ngữ tương tự. Đồng thời con cũng rất thích thú khi được nghe cha mẹ đọc thơ, hát và kể chuyện. Những trẻ có năng khiếu ngôn ngữ có xu hướng kể chuyện rất giỏi và thích diễn thuyết, trình bày khi lên các cấp học cao hơn.
Điểm nổi bật của trẻ có năng khiếu về ngôn ngữ: Con nhớ và nghĩ bằng ngôn ngữ hoặc từ vựng. Có thể giải thích mọi điều liên quan đến bản thân và cuộc sống rất rõ ràng, rành mạch.
Cha mẹ có thể khuyến khích năng khiếu ngôn ngữ của con thông qua các hoạt động:
- Cho con tham gia các hoạt động trải nghiệm thật nhiều để con có dữ liệu kể chuyện hoặc viết lại những điều mình đã trải nghiệm.
- Tổ chức các hoạt động để con được đọc, nghe, nhìn và sau đó khuyến khích con viết lại chúng.
- Luôn luôn tập trung lắng nghe các câu chuyện của trẻ, đưa ra ý kiến, câu hỏi và sẵn sàng trả lời mọi thắc mắc của con một cách nhiệt tình nhất.
- Sắp xếp nhà cửa sao cho luôn có các góc để khuyến khích khả năng ngôn ngữ của con như góc đọc sách, góc có giấy bút để trẻ có thể viết ra ý tưởng của mình bất kỳ lúc nào.
- Định hướng dạy con học sao cho phù hợp với năng khiếu của các bé này là hãy đọc, viết và kể cho con thật nhiều về các điều mà con quan tâm. Trao đổi ý kiến giữa cha mẹ và bé để con được phát huy tối đa năng khiếu diễn thuyết của mình.
Ảnh: Nhận biết năng khiếu của trẻ
2. Nhận biết năng khiếu của trẻ trong lĩnh vực Toán học (Logical-Mathematical)
Trẻ có năng khiếu Toán học thường tư duy lo gic và hiểu về nhân-quả rất tốt. Con có thể phân loại, sắp xếp mọi thứ một cách có quy tắc, hệ thống rõ ràng. Khi bắt đầu biết tính toán, con rất thích làm các phép tính đố hay trả lời câu hỏi hóc búa, luôn muốn tìm hiểu về các hiện tượng khoa học tư nhiên. Những trò chơi đòi hỏi tư duy luôn là hoạt động yêu thích của trẻ.
Điểm nổi bật của trẻ có năng khiếu Toán học: Biết hình dung mối liên hệ giữa nguyên nhân-kết quả. Khi phải đối mặt với vấn đề phức tạp, trẻ có thể tách bạch, sắp xếp thứ tự và hiểu được điều gì đang diễn ra.
Cha mẹ có thể khuyến khích năng khiếu Toán học của trẻ thông qua các hoạt động như:
- Tạo điều kiện để con được thử nghiệm, khám phá và độc lập làm điều con mong muốn.
- Hướng dẫn con các trò chơi luyện tập kĩ năng Toán như cờ vua, domino, … Chơi cùng con là cách tốt nhất để phát hiện năng khiếu và khuyến khích con phát huy năng khiếu đó.
- Để con rèn cách tìm ra nguyên nhân, kết quả của một vấn đề. Hãy tạo ra các tình huống và ngầm để con tự tìm hiểu cách giải quyết tình huống đó.
- Nếu con quan tâm đến một lĩnh vực nào đó như thiên văn hãy mua sách, dẫn con đi bảo tàng và trò chuyện với con về vấn đề con đang yêu thích.
- Cùng con luyện tập kĩ năng Toán học thông qua các trò chơi đơn giản như tính nhẩm hoặc xếp hình.
- Phương hướng giáo dục phù hợp với trẻ có năng khiếu về Toán học là giúp con thực hành thật nhiều về cách đặt ra vấn đề, tự giải quyết vấn đề, phân tích chúng và tổng hợp lại.
Ảnh: Nhận biết năng khiếu của trẻ
Nhận biết trẻ có năng khiếu về âm nhạc (Musical)
Trẻ có năng khiếu âm nhạc sẽ có xu hướng nhạy cảm với âm thanh và khả năng liên tưởng giữa âm thanh và nhạc cụ một cách nhanh chóng. Con có năng khiếu trong lĩnh vực này thường rất thích hát hò và các hoạt động học tập thông qua bài hát cũng như các giai điệu.
Điểm nổi trội của trẻ có năng khiếu âm nhạc: Con thường say mê với các nhạc cụ và giai điệu. Khả năng ghi nhớ các bài hát, bài thơ của con rất nhanh nhạy.
Cha mẹ hãy khuyến khích năng khiếu này của con thông qua các hoạt động như:
- Hát hoặc cho con nghe nhạc thường xuyên ngay từ khi con nhỏ.
- Tìm cơ hội để con được trải nghiệm với âm nhạc như dẫn con đi xem các buổi hòa nhạc, đưa con tới quán cà phê có biểu diễn nhạc sống, để con được tiếp xúc với các nhạc cụ thật sự tại các trường dạy nhạc, v.v.
- Định hướng giáo dục phù hợp với trẻ có năng khiếu âm nhạc là tổ chức các hoạt động dạy và học cho con thông qua giai điệu và nhạc cụ, cùng con nghe nhạc và gợi ý để con đưa ra nhận xét về những gì con được nghe.
Ảnh: Nhận biết năng khiếu của trẻ
Nhận biết trẻ có năng khiếu về hoạt động thể chất (Bodily-Kinesthetic)
Không phải chỉ có hội họa hay toán học, những linh hoạt trong chuyển động, sự dẻo dai của con cũng được xem là một loại năng khiếu. Điểm nổi bật của trẻ có năng khiếu trong lĩnh vực thể chất là các kĩ năng vận động thô và tinh của con rất tốt. Trẻ thích hoạt động chứ không muốn ngồi yên một chỗ. Con tự tin, sử dụng chân tay linh hoạt và nhạy cảm với các hoạt động thể chất hơn bạn bè cùng trang lứa.
Cha mẹ cần khuyến khích trẻ thông qua các hoạt động như:
- Cho con được hoạt động ngoài trời thường xuyên để con được tiếp xúc, nắm bắt và trải nghiệm không gian ngoài trời.
- Để con lựa chọn một hoạt động thể thao hoặc thể chất mà trẻ yêu thích như đá bóng, chạy, biểu diễn, múa ba lê, v.v.
- Các hoạt động vui chơi nên gắn liền với sự chuyển động của cơ thể và có giai điệu đi kèm.
- Phương hướng giáo dục dành cho trẻ có năng khiếu về hoạt động thể chất là con cần thực hành nhiều hơn lý thuyết, để con tự bắt tay vào làm điều con thích. Con sẽ học tập tốt nếu sử dụng các hoạt động thông qua giác quan như được cầm, nắm, ngửi, nghe.
Ảnh: Nhận biết năng khiếu của trẻ
Trẻ có năng khiếu về thị giác không gian (Spatial)
Bé có năng khiếu trong lĩnh vực thị giác không gian thường tư duy và giao tiếp ra ngoài thông qua hình ảnh. Con sẽ rất thích các trò chơi liên quan đến hình khối. Trí tưởng tượng ở những trẻ này rất đặc biệt nên con vô cùng yêu thích các hoạt động liên quan đến hội họa. Không những vậy trẻ ghi nhớ đường đi và có khả năng đọc bản đồ hay các sơ đồ chỉ dẫn rất giỏi.
Điểm nổi bật của trẻ có năng khiếu về thị giác không gian: Con có khả năng sắp xếp mọi thứ trong đầu mình và phân tích được điều gì đang xảy ra trong tình huống này. Trẻ tưởng tượng và tạo ra một không gian, thế giới mới trong tư duy của mình. Con sẽ rất thích sắp xếp đồ dùng theo một trật tự nhất định. Các hoạt động cần phải sử dụng đến đôi bàn tay khéo léo là trò chơi yêu thích của trẻ.
Cha mẹ nên khuyến khích năng khiếu này của con thông qua các hoạt động như:
- Tạo góc vẽ tranh cho con ngay trong nhà. Để sẵn bút vẽ, giấy màu, kéo, ruy băng, hạt cườm, v.v. (dưới sự quan sát của cha mẹ) để con có thể vẽ vời hoặc làm thủ công bất cứ khi nào con thích.
- Thường xuyên dẫn con đi bảo tàng hoặc thưởng thức các buổi triễn lãm tranh, nghệ thuật.
- Dạy con cách chụp ảnh, vẽ tranh.
- Cùng con chơi trò ô chữ, chơi xếp hình, lego, …
- Phương hướng giáo dục phù hợp với trẻ có năng khiếu thị giác không gian là dạy con học thông qua tranh vẽ, tô màu và ghi nhớ bằng hình ảnh, tưởng tượng.
Ảnh: Nhận biết năng khiếu của trẻ
Nhận biết trẻ có năng khiếu về tương tác (Interpersonal)
Trẻ thông minh và giỏi về tương tác thường giao tiếp với người xung quanh rất giỏi. Con có nhiều bạn và luôn hào hứng với các hoạt động đông người. Khi lớn lên con có thể trở thành người lãnh đạo giỏi.
Điểm nổi bật của trẻ có năng khiếu về tương tác: Con thích chơi theo nhóm và là người lãnh đạo trong nhóm. Trẻ biết cảm thông và nhận ra cảm xúc của người khác rất nhanh.
Cha mẹ có thể khuyến khích năng khiếu tương tác của con thông qua các hoạt động như:
- Cho trẻ ra ngoài đi chơi, tiếp xúc với nhiều người trong các môi trường khác nhau.
- Tổ chức các trò chơi theo nhóm để con được tham gia thường xuyên.
- Thường xuyên cho con tham gia các hoạt động của cộng đồng cùng cha mẹ như đi tình nguyện, …
- Phương hướng giáo dục phù hợp với trẻ là tổ chức các hoạt động học thông qua trò chơi với các thành viên trong gia đình, bạn bè; giao cho con các công việc phù hợp theo độ tuổi để con được tự mình quyết định và đưa ra ý kiến.
Ảnh: Nhận biết năng khiếu của trẻ
7. Nhận biết trẻ có năng khiếu về nội tâm
Trẻ thông minh về nội tâm và có khả năng tự nhận thức về bản thân mình thường có xu hướng thích làm việc độc lập. Dù không háo hức với các hoạt động xã hội nhưng con vẫn luôn tự tin vào bản thân và hiểu rõ điều mình muốn làm.
Điểm nổi trội của trẻ có năng khiếu về nội tâm: Con rất giỏi các công việc có mục tiêu rõ ràng và không thích sự bất công.
Cha mẹ có thể khuyến khích năng khiếu này của con thông qua các hoạt động như:
- Dạy con hiểu rõ giá trị của bản thân và yêu quý những gì là chính mình.
- Cho con một quyển sổ thật đẹp và khuyến khích con viết lách những suy nghĩ, ý tưởng của con. Hoạt động viết nhật ký sẽ rất phù hợp với trẻ.
- Giao cho con các công việc mà con muốn làm. Nói rõ với con công việc đấy để làm gì và sau khi hoàn thành con sẽ đạt được điều gì.
- Phương hướng giáo dục dành cho trẻ có năng khiếu nội tâm là các hoạt động dạy và học nên diễn ra ở không gian tĩnh. Con cần được thể hiện ý kiến của mình thông qua các hoạt động học tập.
Ảnh: Nhận biết năng khiếu của trẻ
8. Nhận biết trẻ có năng khiếu về lĩnh vực thiên nhiên (Naturalistic)
Với các bé có năng khiếu trong lĩnh vực này, khám phá và tìm hiểu thế giới bên ngoài là hoạt động yêu thích nhất của con. Sẽ không có gì lạ nếu cha mẹ thường xuyên thấy con say mê tìm kiếm một thứ gì đó trên đường đi đến trường học hay cố gắng tìm hiểu cuộc sống của bầy kiến con nhìn thấy trong công viên như thế nào.
Điểm nổi trội của trẻ có năng khiếu về thiên nhiên: Con chịu khó quan sát các đặc điểm và loại hình của sinh vật sống xung quanh. Trẻ thường xuyên sưu tập cây cỏ, hoa lá và phân loại chúng một cách rất khoa học. Giỏi quan sát là điểm nổi bật nhất của những trẻ này.
Cha mẹ có thể khuyến khích con thông qua các hoạt động như:
- Cho con ra công viên để con tự do khám phá những gì mình thích.
- Đăng kí các hoạt động liên quan đến sinh học để con tham gia như đi thăm thú trang trại, xem các bác nông dân trồng rau, v.v.
- Tổ chức các chuyến đi dã ngoại vào ngày cuối tuần cùng gia đình như leo núi, đi biển, v,v,
Phương hướng giáo dục dành cho trẻ có năng khiếu về thiên nhiên là tổ chức hoạt động dạy và học thông qua quan sát, tìm hiểu. Hãy để trẻ có thời gian và tập trung vào điều con đang tìm hiểu.
Theo The Asianparent Thái Lan
