5 lĩnh vực tâm lý trẻ em … và những gì cha mẹ nên biết để phát triển đồng nhất cho con trẻ.
Nghiên cứu về các quá trình tâm lý trẻ em, và cụ thể, cách thức các quá trình này khác với những người lớn, cách chúng phát triển từ khi sinh đến khi kết thúc tuổi vị thành niên, và cách thức và lý do chúng khác nhau. Tâm lý học được gọi là tâm lý trẻ em.
Các nhà tâm lý trẻ em làm việc với trẻ em và thanh thiếu niên để chẩn đoán và giúp giải quyết các vấn đề gây ra các vấn đề về cảm xúc hoặc hành vi, chẳng hạn như khuyết tật học tập, rối loạn thiếu tập trung, hiếu động thái quá, lo lắng và trầm cảm.
Họ cũng đánh giá trẻ em bị chậm phát triển, dấu hiệu rối loạn phổ tự kỷ và các vấn đề khác ảnh hưởng đến sự phát triển.
Đọc thêm Tâm lý trẻ em : Các giai đoạn phát triển tâm lý trẻ
1. Phát triển
Nghiên cứu về phát triển của trẻ thường được chia thành ba khu vực rộng lớn: thể chất, nhận thức và cảm xúc xã hội.
Phát triển thể chất, thường diễn ra trong một chuỗi tương đối ổn định, có thể dự đoán được, đề cập đến những thay đổi cơ thể vật chất và bao gồm việc phát triển các kỹ năng nhất định, chẳng hạn như phát triển tổng hợp các cơ và sự phối hợp hài hoà của các cơ.
Nhận thức hoặc phát triển trí tuệ, trong khi đó, đề cập đến các quá trình trẻ em sử dụng để đạt được kiến thức và bao gồm ngôn ngữ, suy nghĩ, lý luận và trí tưởng tượng. Bởi vì sự phát triển về mặt xã hội và tình cảm rất tương quan, hai khu vực này thường được nhóm lại với nhau.
Học cách liên hệ với người khác là một phần của sự phát triển xã hội của trẻ, trong khi phát triển tình cảm bao gồm cảm xúc và biểu hiện cảm xúc. Niềm tin, sự sợ hãi, sự tự tin, niềm tự hào, tình bạn và sự hài hước là một phần của sự phát triển tình cảm xã hội của một người.
Mặc dù chúng có thể được chia thành nhiều các danh mục dễ hiểu hơn, các lĩnh vực về thể chất, nhận thức về sự phát triển về mặt xã hội của trẻ đều được liên kết chặt chẽ. Phát triển ở một phần nào đều có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển của phần kia.
Ví dụ, để viết chữ đòi hỏi kỹ năng vận động tinh của bàn tay, ngón tay và kỹ năng nhận thức ngôn ngữ.
Và, cũng giống như các nghiên cứu đã tạo ra các lĩnh vực phát triển khác nhau, nó cũng cho thấy rằng sự phát triển tuân theo các khuôn mẫu hoặc nguyên tắc chính. Hiểu được những nguyên tắc này thì sẽ có một ảnh hưởng to lớn về cách chúng ta chăm sóc, đối xử và giáo dục trẻ em ngày nay.
Phụ huynh Việt Nam chúng ta thường coi trọng việc phát triển nhận thức (kiến thức), thậm chí chỉ thấy mỗi phát triển này là quan trọng nhất và thường quên đi hay không quan tâm, không biết đến sự phát triển về thể chất, các kỹ năng vận động và sự phát triển về mặt xã hội của trẻ.
Chính vì vậy tạo nên một thế không cân bằng đối với đa số bộ phận trẻ em Việt Nam – thiếu được chơi, được vận động, được tham gia các hoạt động ngoài trời để phát triển về mặt xã hội, về mặt thực hành trong khi có thể lý thuyết thì rất giỏi!
2. Các cột mốc phát triển quan trọng
Các cột mốc phát triển thì quan trọng để các nhà tâm lý học đo lường sự tiến bộ của trẻ trong một số lĩnh vực phát triển quan trọng.
Về cơ bản, chúng hoạt động như các trạm kiểm soát trong sự phát triển của trẻ để xác định những gì đứa trẻ trung bình có thể làm ở một độ tuổi cụ thể.
Biết được các mốc quan trọng đối với các độ tuổi khác nhau giúp nhà tâm lý học hiểu được sự phát triển của trẻ bình thường và sẽ đưa ra lời khuyên hỗ trợ trong việc xác định các vấn đề tiềm năng với sự phát triển chậm trễ của trẻ.
Ví dụ, một đứa trẻ 12 tháng tuổi thường có thể đứng và hỗ trợ trọng lượng của mình bằng cách giữ gì đó. Một số trẻ em ở độ tuổi này thậm chí có thể đi bộ. Nếu một đứa trẻ đến 18 tháng tuổi nhưng vẫn không thể đi lại, nó có thể cho thấy một vấn đề cần phải tìm hiểu thêm.
Các nhà tâm lý học trẻ nhìn vào bốn loại cột mốc quan trọng:
- Đầu tiên, có những cột mốc vật lý, liên quan đến sự phát triển của cả kỹ năng vận động thô và tốt.
- Thứ hai, có các mốc quan trọng về nhận thức hoặc tinh thần, đề cập đến khả năng phát triển của trẻ đối với việc suy nghĩ, học tập và giải quyết các vấn đề.
- Thứ ba, có những cột mốc xã hội và tình cảm, liên quan đến khả năng thể hiện cảm xúc của trẻ và phản ứng với tương tác xã hội.
- Và cuối cùng, có các cột mốc về giao tiếp và ngôn ngữ, bao gồm các kỹ năng giao tiếp bằng lời nói và phi ngôn ngữ của trẻ.
3. Hành vi
Tất cả trẻ em có thể nghịch ngợm, thách thức và bốc đồng theo thời gian. Xung đột giữa cha mẹ và trẻ em cũng không thể tránh khỏi trong quá trình nuôi dạy con cái.
Các từ “khủng hoảng” theo các thời kỳ độ tuổi từ sơ sinh cho đến tuổi vị thành niên, để khẳng định tính độc lập và phát triển bản sắc riêng của trẻ. Những hành vi này là một phần bình thường của quá trình phát triển.
Tuy nhiên, một số trẻ em có những hành vi cực kỳ khó khăn và đầy thử thách vượt quá tiêu chuẩn cho độ tuổi của chúng. Trong thực tế, rối loạn hành vi là lý do phổ biến nhất mà cha mẹ tìm kiếm sự giúp đỡ của các nhà tâm lý học trẻ em.
Trong một số trường hợp, những vấn đề hành vi này là các vấn đề tạm thời do phần lớn các tình huống căng thẳng, chẳng hạn như sự ra đời của anh chị em ruột, ly dị, hoặc tử vong trong gia đình.
Các trường hợp khác liên quan đến một mô hình hành vi thù địch, hung hăng hoặc gây rối kéo dài không phù hợp với tuổi của trẻ.
Các rối loạn hành vi gây rối điển hình nhất bao gồm rối loạn thách thức đối nghịch (ODD), rối loạn vận động (CD) và rối loạn tăng động thiếu chú ý (ADHD). Ba rối loạn hành vi này có chung một số triệu chứng phổ biến, và có thể trầm trọng thêm bởi các vấn đề về cảm xúc và rối loạn tâm trạng.
Tâm lý học trẻ em liên quan đến việc tìm kiếm tất cả các nguồn gốc có thể có cho các vấn đề hành vi này, bao gồm rối loạn não, di truyền, chế độ ăn, động lực gia đình và căng thẳng, và sau đó điều trị cho phù hợp.
Đây là phần mạ cha mẹ Việt thường bỏ qua và không tập trung hướng dẫn và dạy con triệt để trong vấn đề phát triển hành vi của con, để khi tạo thành các thói quen hành vi xấu thì lúc đó cha mẹ mới chạy cầu cứu hay tìm lại nguyên nhân do đâu mà ra.
4. Cảm xúc
Phát triển cảm xúc liên quan đến việc hiểu cảm xúc là gì và thể hiện cảm xúc, hiểu cách thức và lý do chúng xảy ra, nhận ra cảm xúc của chính mình và của những người khác, phát triển những cách hiệu quả để quản lý chúng.
Quá trình phức tạp này bắt đầu trong giai đoạn trứng nước và tiếp tục trưởng thành. Những cảm xúc đầu tiên có thể được nhận ra ở trẻ sơ sinh bao gồm niềm vui, giận dữ, buồn bã và sợ hãi.
Học cách điều chỉnh cảm xúc khó khăn rất nhiều đối với đa số trẻ. Điều này có thể là do tính khí cảm xúc đặc biệt của họ – một số trẻ chỉ đơn giản cảm thấy cảm xúc mãnh liệt hơn và khó hơn để bình tĩnh lại trong khi một số khác thì lại thể hiện cảm xúc một cách dễ dàng hơn.
Trẻ em phản ứng cảm xúc mạnh có xu hướng lo lắng nhanh hơn. Đó là công việc của nhà tâm lý học trẻ, sau đó, để xác định lý do đứa trẻ gặp khó khăn trong việc thể hiện hoặc điều chỉnh cảm xúc của mình và phát triển các chiến lược để giúp trẻ học cách chấp nhận cảm xúc và hiểu mối liên hệ giữa cảm xúc và hành vi.
5. Phát triển về mặt xã hội của trẻ
Liên quan chặt chẽ đến phát triển cảm xúc là phát triển xã hội. Nói một cách đơn giản, phát triển mặt xã hội là liên quan đến việc thu thập các giá trị, kiến thức và kỹ năng cho phép trẻ em liên hệ với người khác một cách hiệu quả và đóng góp một cách tích cực cho gia đình, trường học và cộng đồng.
Mặc dù quá trình này bắt đầu ngay sau khi sinh và tiếp tục trưởng thành, tuổi thơ ấu là một giai đoạn quan trọng cho cho quá trình nhận thức thế giới xung quanh và phát triển mặt xã hội ở trẻ.
Một trong những mối quan hệ đầu tiên và quan trọng nhất mà trẻ trải nghiệm là với cha mẹ hoặc người chăm sóc chính và chất lượng của mối quan hệ này có ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển xã hội sau này.
Trong các mối quan hệ ngang hàng, trẻ học cách bắt đầu và duy trì các tương tác xã hội với các trẻ khác, có được các kỹ năng để quản lý xung đột, chẳng hạn như tham gia, thỏa hiệp và thương lượng.
Chơi cũng liên quan đến sự phối hợp, đôi khi phức tạp hơn là phối hợp các mục tiêu, hành động và sự hiểu biết. Thông qua những kinh nghiệm này, trẻ em phát triển tình bạn của mình, điều này giúp trẻ có thêm nguồn an ninh và hỗ trợ ngoài vòng qan hệ của gia đình, tình yêu thương của cha mẹ.
Các yếu tố có thể góp phần vào việc phát triển các kỹ năng xã hội phù hợp với lứa tuổi bao gồm mọi thứ từ số lượng đến chất lượng của mọi tình yêu và tình cảm mà trẻ nhận được đến tình trạng kinh tế xã hội của gia đình.
Trẻ em không giao tiếp đúng cách có khó khăn trong việc tạo ra và duy trì mối quan hệ thỏa mãn với những người khác – một hạn chế mà nhiều người phải gánh chịu vào tuổi trưởng thành.
Các khu vực mà một nhà tâm lý học sẽ cố gắng giải quyết khi làm việc với những đứa trẻ như vậy bao gồm kiềm chế các xung đột thù địch hoặc hung hăng và, thay vào đó, học cách tự thể hiện theo những cách thích hợp về mặt xã hội; tham gia vào các hành động xây dựng xã hội (chẳng hạn như giúp đỡ, chăm sóc và chia sẻ với người khác) và phát triển một cảm giác lành mạnh về bản thân.
Bài biên soạn cho the Asian parents Vietnam
Xem thêm
- Nuôi con bằng sữa mẹ tác động đến việc hình thành hành vi của trẻ
- Rối loạn giấc ngủ ở trẻ tự kỷ -Làm sao để giúp con khắc phục?
- 8 cách dạy trẻ kỹ năng tự kỷ luật hay kỷ luật tự giác