Những đứa trẻ song ngữ là xu thế thời nay

“Ngôn ngữ của tôi bị giới hạn là thế giới của tôi bị giới hạn” – Ludwig Wittgenstein, nhà triết học lỗi lạc thế kỷ XX từng khẳng định. Ngôn ngữ là công cụ định hình tư duy của con người, khiến những cuộc giao tiếp phức tạp thành khả thi. Vốn từ, cách thể hiện, cách châm biếm riêng trong ngôn ngữ của bạn sẽ xác định cách nhìn nhận thế giới của bạn.

Nếu bạn chỉ biết một ngôn ngữ (đơn ngữ), thế giới đó rõ ràng là bị hạn chế. Khi mọi người đang tiến đến việc giao tiếp không biên giới, những người chỉ biết đơn ngữ sẽ trở nên lạc hậu, ngay cả trong trường hợp tiếng Anh là tiếng mẹ đẻ của người đó. Vì vậy, ở các nước nói tiếng Anh hay Tây Ban Nha, người dân cũng phải học thêm một ngôn ngữ khác.

Theo một nghiên cứu của Singapore liên quan đến trẻ sơ sinh 6 tháng tuổi, những đứa trẻ biết nói 2 ngôn ngữ sẽ có khả năng học hỏi và ghi nhớ tốt hơn những trẻ chỉ biết nói 1 ngôn ngữ.

Ngày nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và Internet, cộng với sự giao lưu ngôn ngữ, văn hóa trực tiếp (người với người) giữa người Việt Nam và người nước ngoài, và gián tiếp là qua các kênh truyền hình, Internet, rất nhiều bé bi bô nói tiếng Anh khi mới lên 2-3. Các bé có thể nói những chữ cái A, B, C hay đồ vật gần gũi như quả táo (apple), quả chuối (banana), con chó (dog)… Hơn thế, chúng còn thể hiện sự thích thú, khả năng nghe hiểu thực sự khi xem đoạn phim hoạt hình bằng tiếng Anh, trong khi có thể cha mẹ, ông bà không hiểu gì.

“Hiện tượng” những đứa trẻ có thể diễn đạt chữ cái hay đồ vật xung quanh cuộc sống bằng cả tiếng Anh và tiếng mẹ đẻ khi mới 2-3 tuổi ngày càng trở nên phổ biến những năm gần đây, và hầu hết phụ huynh nhận ra đó không phải năng lực gì đặc biệt. Hay nói một cách khác những “đứa trẻ song ngữ” không còn hiếm, thực chất nó phản ánh môi trường ngôn ngữ và tương tác với xã hội của trẻ đã thay đổi rất nhiều so với thế hệ cha mẹ, ông bà chúng – thế giới mà tiếng Anh có vai trò thống trị trong công nghệ, kinh tế, văn hóa, giải trí, thể thao, chính trị…

Loại song ngữ

Những đứa trẻ học hấp thụ song ngữ ngay từ khi chưa biết nói như vậy được gọi là trẻ song ngữ đồng thời (simultaneous bilinguals). Ngoài ra, có nhiều đứa trẻ nói được tiếng mẹ đẻ, sau đó bắt đầu học ngoại ngữ. Nếu được dạy đúng phương pháp, chúng có thể giao tiếp tốt bằng tiếng Anh trên lớp với giáo viên và bạn học người nước ngoài sau khoảng 2-3 năm học, và ở nhà vẫn nói tiếng Việt với cha mẹ. Trường hợp này được gọi là trẻ song ngữ thứ cấp (sequential bilinguals).

Trẻ sẽ tiếp tục hoàn thiện cả hai ngôn ngữ trong quá trình lớn lên và học tập, khi vừa giao tiếp, vừa học thêm hàng nghìn từ mới mỗi học kỳ ở cấp độ phức tạp hơn thông qua các môn học, chứ không dừng việc phát triển ngôn ngữ như nhiều người vẫn lầm tưởng.

Ở cả hai trường hợp này, nếu trẻ tiếp tục được nuôi dưỡng, học tập trong môi trường song ngữ cho đến tuổi trưởng thành thì chúng hoàn toàn có khả năng đạt đến trình độ nói cả tiếng Anh và tiếng Việt tương người bản ngữ.

Học song ngữ khi qua 10 tuổi sẽ khó hơn nhiều

Nhưng những đứa trẻ 13-14 tuổi hoặc lớn hơn nữa mới bắt đầu học tiếng Anh thì sẽ không bao giờ còn cơ hội đạt đến trình độ tiếng Anh tương tự người bản ngữ. Dù chúng cố gắng hết sức thì cũng chỉ có thể đạt đến mức gần như người tiếng Anh bản ngữ mà thôi, vì lúc này “bộ máy” học ngôn ngữ tự nhiên đã biến mất.

Những đứa trẻ bước vào tuổi thiếu niên sẽ phải vật lộn với việc học ngoại ngữ, không chỉ vì cơ chế thuận lợi trong bộ não của chúng không còn, mà còn vì sự ảnh hưởng rất sâu đậm của tiếng mẹ đẻ trong việc phát âm và hình thành câu.

Những đứa trẻ học ngoại ngữ muộn như vậy sẽ thường đối mặt với khó khăn trong việc đọc sách, nghe giảng, hay tranh luận bằng tiếng Anh nếu vào bậc học cao hơn và học hoàn toàn bằng tiếng Anh, dù có thể đạt điểm thi IELTS hay TOEFL tương đối cao, và có thể giao tiếp tốt bằng tiếng Anh. Nguyên nhân là những đứa trẻ này bị thiếu hoàn toàn quá trình tích lũy tiếng Anh theo quá trình phát triển nhận thức trong một số môn học bằng tiếng Anh hoàn toàn.

Học ngôn ngữ qua sách và hình thành thói quen từ sớm

Để giúp trẻ tự tin học tập ở bậc đại học hay cao hơn trong môi trường tiếng Anh hoàn toàn, phụ huynh nên hướng trẻ đọc sách hay học một vài nội dung khoa học mà trẻ thích hoàn toàn bằng tiếng Anh. Vì việc tích lũy tiếng Anh trực tiếp thông qua các môn học là một quá trình nền tảng cho việc học tập bằng tiếng Anh trong tương lai. Những môn học hiệu quả trẻ có thể sử dụng để học bằng tiếng Anh hoàn toàn là toán học, vật lý, địa lý, lịch sử thế giới, và thậm chí là những môn kinh tế, tài chính cho lứa tuổi học sinh.

Nguồn – TH