Kiểu cha mẹ nuôi dạy con trong tâm lý học ngày nay công nhận bốn phong cách nuôi dạy con thường gặp nhất: hỗ trợ, thờ ơ, nuông chiều và áp đặt. Mỗi người mang những đặc điểm khác nhau và mang lại những phản ứng khác nhau ở trẻ em.
Bài viết này sẽ giải mã phong cách làm cha mẹ của bạn và cung cấp các đề xuất chung về cách nuôi dạy một đứa trẻ có trách nhiệm, có ích cho xã hội. Cùng khám phá nội dung bài viết:
- Kiểu cha mẹ hỗ trợ và thấu hiểu con cái
- Cha mẹ kiểu thờ ơ, bỏ bê và không quan tâm con cái
- Kiểu cha mẹ luôn nuông chiều con cái
- Cha mẹ kiểu áp đặt, độc tài, ra lệnh
4 Kiểu cha mẹ nuôi dạy con cái thường gặp (Ảnh: theAsianparent)
Cha mẹ kiểu hỗ trợ và thấu hiểu
Nuôi dạy con theo kiểu này được coi là cách nuôi dạy con cái hiệu quả và có lợi nhất cho trẻ em. Cha mẹ thuộc tuýp này rất dễ nhận ra, vì họ được đánh dấu bởi những kỳ vọng cao cho con cái của mình, và cha mẹ hiểu con cần có sự hỗ trợ để đạt được những kỳ vọng này. Kiểu nuôi dạy con cái này tạo ra môi trường lành mạnh nhất cho một đứa trẻ đang lớn và giúp thúc đẩy mối quan hệ hữu ích giữa cha mẹ và con cái.
Nhận biết nếu bạn là cha mẹ kiểu hỗ trợ này:
- Con có kế hoạch, thời gian biểu về các công việc hằng ngày, con hiểu các quy tắc trong nhà của mình
- Con hiểu hậu quả việc vi phạm các quy tắc và không hoàn tất công việc của mình
- Con hiểu những mong đợi của cha mẹ về hành vi, thái độ của con, và những kỳ vọng này là hợp lý ở độ tuổi của con.
- Con có thể nói chuyện, chia sẻ, tâm sự với cha mẹ về bất cứ điều gì. Quan hệ giao tiếp với con và cha mẹ là thoải mái, tự nhiên, cởi mở, con không phải sợ hay e dè khi nói chuyện gì đó với cha mẹ mà sợ hậu quả tiêu cực, hay những lời phán xét khắc nghiệt từ cha mẹ?
Nếu cha mẹ trả lời có cho tất cả các câu hỏi trên, thì chúc mừng gia đình chúng ta là một gia đình khỏe mạnh. Cha mẹ thuộc tuýp có uy quyền nhưng thấu hiểu và hỗ trợ con hết mình, đồng hành phát triển cùng con.
Thấu hiểu con cái là điều bạn nên làm (Nguồn ảnh: Vnexpress)
Lợi ích từ cách nuôi dạy con này
Một trong những đặc điểm quan trọng nhất để mô phỏng theo kiểu nuôi dạy con cái hỗ trợ này là phong cách giao tiếp cởi mở với trẻ. Nếu cha mẹ có thể nuôi dưỡng khả năng nói chuyện với con mà không phán xét hay khiển trách, chúng sẽ có nhiều khả năng hiểu biết sâu sắc hơn về cuộc sống, giúp trẻ hiểu biết sâu sắc hơn về thế giới xung quanh.
Cha mẹ kiểu hỗ trợ thường đầu tư thời gian và tâm sức vào việc ngăn chặn các vấn đề về hành vi trước khi bộc phát. Họ cũng sử dụng các chiến lược kỷ luật tích cực để củng cố hành vi tốt.
Các nhà nghiên cứu phát hiện những đứa trẻ có cha mẹ nuôi dạy theo kiểu này, thường trở thành người có trách nhiệm khi lớn lên và cảm thấy thoải mái khi bày tỏ ý kiến của mình. Do đó, chúng có xu hướng sống hạnh phúc và thành công, có khả năng đánh giá rủi ro và đưa ra quyết định đúng đắn.
Bạn có thể xem:
Cha mẹ kiểu thờ ơ, bỏ bê và không quan tâm con cái
Nuôi dạy con kiểu thờ ơ, bỏ bê là một trong những cách nuôi dạy con có hại nhất có thể được sử dụng cho trẻ. Hay có thể nhiều cha mẹ hiểu lầm theo cách “trời sanh voi sanh cỏ”.
Cái khó ở chỗ nhiều cha mẹ không thừa nhận, hay không biết mình đang trong tình trạng nuôi dạy con cái kiểu bỏ bê, thờ ơ này. Nếu cha mẹ nhận ra mình là cha mẹ bỏ bê hoặc nếu bạn bè nhận ra rằng họ có thể biết cha mẹ nào thuộc tuýp bỏ bê con cái này, điều quan trọng phải hiểu rằng cha mẹ (và trẻ em có liên quan đến tình huống) cần được hỗ trợ để họ có thể có một mối quan hệ lành mạnh và giao tiếp trong gia đình.
Trả lời câu hỏi chứng tỏ bạn là kiểu cha mẹ bỏ bê con cái:
- Bạn có quan tâm đến các nhu cầu này của con: tình cảm (cảm xúc của con), thể chất (ăn uống sinh hoạt hằng ngày của con), và những thứ khác?
- Bạn có hiểu về những gì đang xảy ra trong cuộc sống của con bạn không?
- Con bạn có thể chia sẻ, nói chuyện thoải mái với bạn và mong đợi phản hồi tích cực thay vì tiêu cực hoặc không có phản hồi?
- Bạn có thường xuyên đi công tác xa và để con ở với người khác hơn là với bạn?
- Bạn có thường kiếm cớ để không gần con?
- Bạn có biết bạn bè của con là ai? Giáo viên của con? Việc trường lớp của con?
- Bạn có tham gia vào cuộc sống xã hội của con không?
Nếu những điều trên mô tả bạn hoặc ai đó mà bạn biết, thì đã có một đứa trẻ có nguy cơ bị bỏ bê, thiếu chăm sóc bởi chính gia đình mình. Cha mẹ có xu hướng thờ ơ với cách nuôi dạy con cái có thể dễ dàng được giúp đỡ thông qua giáo dục; giáo dục này có thể được tìm thấy bằng cách nói chuyện với bác sĩ gia đình, hoặc đi đến một nhà trị liệu hoặc tư vấn viên.
Đứa trẻ sẽ như thế nào từ cách nuôi dạy này?
Bỏ bê, không quan tâm đến con sẽ gây tổn hại cho trẻ em, bởi vì chúng không có nền tảng tin tưởng với cha mẹ để khám phá thế giới. Ngoài ra, những đứa trẻ có mối quan hệ tiêu cực hoặc luôn có sự vắng mặt của cha mẹ sẽ khó khăn hơn trong việc hình thành mối quan hệ với người khác, đặc biệt là trẻ em ở độ tuổi của chúng.
Trẻ em được nuôi dạy theo cách này thường phải vật lộn với các vấn đề về lòng tự trọng. Chúng có xu hướng học kém ở trường, thường xuyên gặp vấn đề về hành vi và luôn cảm thấy tự ti, không hạnh phúc.
Nếu bạn nghi ngờ rằng bạn hoặc một người bạn của bạn có thể là cha mẹ bỏ bê con cái, điều quan trọng là tìm kiếm sự giúp đỡ theo cách không gây tổn hại cho đứa trẻ hơn nữa.
Kiểu cha mẹ luôn nuông chiều con cái
Đây được xem là một kiểu nuôi dạy con cái có gây tổn hại không kém kiểu bỏ bê, thờ ơ. Những phụ huynh này luôn đáp ứng mọi yêu cầu của con trẻ. Những phụ huynh này có xu hướng khoan dung, tha thứ, biện minh cho mọi lỗi lầm của con và cố gắng tránh đối đầu với con.
Vì những điều này, cha mẹ có thể tạo ra những đứa trẻ ít kỷ luật, không tự chủ, thậm chỉ ích kỷ, không biết chia sẻ hay cảm thông với người khác. Những đứa trẻ này là chuyên gia đòi hỏi, và chỉ nằm chờ sự cung ứng của cha mẹ.
Bạn có thể xem:
Cách nhận biết nếu bạn là cha mẹ kiểu nuông chiều con cái:
- Bạn không đặt giới hạn hoặc quy tắc nào cho con của bạn? Cho dù có quy tắc, nhưng luôn không nhất quán và phải thỏa hiệp các quy tắc của mình để phù hợp với tâm trạng của con.
- Để tránh xung đột với con bạn có thể dùng một vật hay điều gì khác thay thể
- Bạn luôn sẵn lòng làm bạn thân của con chứ không phải là cha mẹ của chúng không?
- Bạn có thường hối lộ con bạn để làm việc bạn muốn con làm, hay luôn có phần thưởng cho con khi con làm điều gì đó.
Những đặc điểm được mô tả trong các câu hỏi trên đánh dấu một kiểu nuôi dạy con nuông chiều không lành mạnh. Có vẻ như đây sẽ là một kiểu nuôi dạy yêu thích nhất của các con, vì nó mang lại cảm giác tự do mà không có hậu quả, tuy nhiên, trẻ em khao khát cảm giác có được sự tổ chức, sắp xếp, một cái sườn về các quy tắc để khiến chúng cảm thấy an toàn và học hỏi theo.
Tác hại khi nuông chiều con cái quá nhiều
Một số cha mẹ tiếp cận phương pháp này như một cách biện minh với sự giáo dục độc đoán mà mình đã từng trải qua khi còn là một đứa trẻ, cha mẹ không muốn con cái của mình phải trải qua sự độc tài mà họ đã nhận được khi còn là trẻ em, trong khi những người khác chỉ đơn giản là sợ làm bất cứ điều gì có thể làm con họ buồn.
Trong một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí khoa học của tuổi mới lớn, người ta thấy rằng thanh thiếu niên có cha mẹ dễ dãi, nuông chiều con thì có khả năng rượu, chè ở tuổi vị thành niên nặng gấp ba lần. Điều này cho thấy việc thiếu trách nhiệm đối với hành vi của họ.
- Mất an toàn ở trẻ em do thiếu ranh giới
- Kỹ năng xã hội kém, chẳng hạn như chia sẻ, do thiếu kỷ luật
- Luôn cho mình là cái rốn của vũ trụ
- Thành công trong học tập kém, thấp do thiếu động lực nội tại
- Làm gì cũng luôn có điều kiện hay phần thưởng kèm theo.
Nếu bạn thuộc tuýp cha mẹ này, hãy thay đổi ngay, vì bạn đang làm hại đến con nhiều hơn là lợi ích yêu thương con. Điều quan trọng là bắt đầu thiết lập ranh giới và quy tắc cho con và cho chính cha mẹ, tuân thủ và nhất quán với những quy tắc mình đặt ra. Hãy thay đổi trước khi quá muộn. Hãy tìm sự trợ giúp nếu bạn cảm thấy quá khó khăn.
Cha mẹ kiểu áp đặt, độc tài, ra lệnh
Nuôi dạy con cái độc tài, áp đặt là kiểu cha mẹ cực kỳ nghiêm khắc, được đặc trưng bởi những bậc cha mẹ chỉ có ra lệnh và con không được cãi lại, nói lại hay đưa ra ý kiến gì cả. Lời cha mẹ nói ra là đúng hết, con phải tuân theo, vì đó là tốt nhất cho con trong cách nghĩ của cha mẹ.
Cha mẹ độc đoán thường không cho phép con cái đối thoại cởi mở giữa cha mẹ và con cái và cha mẹ luôn mong đợi trẻ tuân theo một bộ quy tắc và kỳ vọng nghiêm ngặt để trở thành một đứa con ngoan. Họ thường trừng phạt thay vì tìm cách khác để uốn nắn con vào kỷ luật. Vì vậy, họ không tập trung dạy trẻ cách đưa ra lựa chọn tốt hơn mà muốn khiến trẻ cảm thấy có lỗi vì những sai lầm của chúng.
Cha mẹ áp đặt có những biểu hiện sau:
- Cha mẹ có những quy tắc rất nghiêm ngặt và luôn tin rằng đó là tốt nhất, đúng nhất cho con mình.
- Cha mẹ thường không đưa ra lời giải thích nào ngoài việc ra lệnh, và lời “mẹ đã nói/ bố đã nói như vậy” sẽ là như vậy.
- Hình phạt là phương tiện để bắt con cái phải tuân thủ mọi quy tắc và thực thi mọi lời yêu cầu từ cha mẹ.
- Cha mẹ tin rằng trẻ cần được trông nom nhưng không cần lên tiếng, vì trẻ quá nhỏ để biết, mọi sự cân nhắc tốt nhất cha mẹ đã làm.
- Khi nói đến quy tắc, cha mẹ chỉ chấp nhận quy tắc do mình đặt ra.
- Cha mẹ không xem xét, quan tâm đến cảm xúc của con.
- Không quan tâm đến việc đàm phán, thương lượng với trẻ.
- Không cho phép trẻ tham gia vào việc giải quyết một vấn đề nào đó.
- Mọi quyết định là do cha mẹ đưa ra và không cần con cái đưa ý kiến thêm, và khi đả ra quyết định, thì con cái phải thực hiện đúng như vậy.
Tác hại của cách nuôi dạy con độc tài
Năm 2012, Đại học New Hampshire đã nghiên cứu và chỉ ra rằng: Con cái của những bố mẹ độc đoán sẽ không thừa nhận bố mẹ mình là người có thẩm quyền hợp pháp. Thậm chí con cái có khả năng cao sẽ tham gia thực hiện các hành vi không phù hợp hay phạm pháp. Điển hình là hút thuốc, trốn học hay uống rượu khi chưa đủ tuổi.
Một nghiên cứu khác cũng cho thấy, những đứa trẻ được nuôi dạy bằng phương pháp độc đoán, ra lệnh thì chúng sẽ dễ bị điểm kém trong học tập hơn. Nguy hiểm hơn là trẻ sẽ dễ bị trầm cảm hơn so với những đứa trẻ được nuôi dạy bằng những phong cách khác.
Con cái của cha mẹ độc đoán thường có lòng tự trọng thấp, sợ hãi hoặc nhút nhát, vâng lời để trở thành đứa con ngoan trong mắt cha mẹ, họ gặp khó khăn trong các tình huống xã hội và có thể làm sai khi ở bên ngoài sự chăm sóc của cha mẹ.
Điều quan trọng là phải cân bằng các quy tắc nuôi dạy con với giao tiếp cởi mở để trẻ biết chính xác lý do tại sao chúng phải tuân theo các quy tắc được đặt trước mặt chúng, tạo những cuộc tranh luận và cho con giải quyết vấn đề của con.
Theo The Asianparent
Xem thêm:
Vào ngay Fanpage của the Asianparent Vietnam để cùng thảo luận và cập nhật thông tin cùng các cha mẹ khác!