Thay vì khen con "Giỏi lắm" - cha mẹ nên thay đổi cách khen ngợi, khuyến khích trẻ hiệu quả hơn

Khuyến kích và khen ngợi trẻ thế nào đúng cách? Cha mẹ có nên tặng con phần thưởng mỗi khi con nào tốt điều gì đó hay không?

Khen ngợi và khuyến khích cũng như phần thưởng chưa bao giờ có giới hạn độ tuổi của trẻ, lời khen ngợi và khuyến khích của bạn sẽ giúp con cảm thấy tốt về bản thân mình.

Điều này làm tăng sự tự tin và lòng tự trọng của con. Đôi khi phần thưởng cũng có thể hữu ích, đặc biệt nếu bạn muốn khuyến khích hành vi tốt.

Khen ngợi con như thế nào cho đúng?

Cách hoạt động của lời khen

• Khen ngợi là khi bạn nói với con bạn những gì bạn thích về hành vi của con. Khen ngợi nuôi dưỡng lòng tự trọng, ltự tôn và cảm giác của con bạn.
• Bằng cách sử dụng lời khen ngợi, bạn đang cho con thấy cách suy nghĩ và nói chuyện tích cực về bản thân. Bạn đang giúp con bạn học cách nhận ra khi bé làm tốt với cái vỗ nhẹ vào lưng.

Khi nào thì khen ngợi

• Bạn có thể khen ngợi trẻ em ở các độ tuổi khác nhau cho những thứ khác nhau.
• Bạn có thể khen ngợi một đứa trẻ nhỏ hơn khi rời khỏi công viên trước khi được yêu cầu, hoặc để cố buộc dây giày của chính mình.
• Và bạn có thể khen ngợi thanh thiếu niên về nhà vào thời gian đã thỏa thuận hoặc bắt đầu bài tập về nhà mà không bị nhắc nhở.

Khen ngợi thật rõ ràng và chi tiết – không chỉ là lời khen ngợi chung chung và cho có

• Lời khen chi tiết là khi bạn nói với con bạn chính xác những gì con làm tốt và điều bạn thích từ việc đó. Ví dụ: ‘Ba thích cách con đã tìm được chỗ cho mọi thứ trong phòng của mình’. Điều này giúp con bạn hiểu ý bạn. Nó cũng chính xác hơn lời khen ngợi chung chung như ‘Ồ con giỏi quá’.
• Bạn không thể khen ngợi quá nhiều. Nhưng lời khen ngợi có thể mất tác động của nó nếu nó không cụ thể hoặc nếu bạn sử dụng nó khi con bạn không làm gì cả. Điều này có thể dạy cho con bạn rằng con không cần phải làm bất cứ điều gì để được ca ngợi.
• Hay cũng có thể là chỉ vì muốn được khen ngợi nên con làm nó chứ không phải xuất phát từ việc yêu thích hay thích nó.

Sử dụng lời khen ngợi để thay đổi hành vi

• Trẻ em có nhiều khả năng lặp lại hành vi mà kiếm được lời khen ngợi. Điều này có nghĩa là bạn có thể sử dụng lời khen ngợi để giúp thay đổi hành vi khó khăn và thay thế nó bằng hành vi mong muốn.
• Bước đầu tiên là để xem thời gian khi con bạn cư xử theo cách bạn muốn. Khi bạn nhìn thấy hành vi này hoặc hành vi khác mà bạn thích, ngay lập tức thu hút sự chú ý của con bạn. Sau đó nói cho con bạn biết chính xác những gì bạn thích.
• Lúc đầu, bạn có thể khen ngợi mỗi khi bạn nhìn thấy hành vi. Khi con của bạn bắt đầu thực hiện hành vi này thường xuyên hơn, bạn có thể khen ngợi nó ít hơn.
• Nếu bạn đang sử dụng lời khen ngợi để thay đổi hành vi, bạn có thể khen ngợi nỗ lực cũng như thành tích của con – ví dụ: ‘Thật tuyệt vời khi bạn sử dụng các từ lễ phép như làm ơn, vui lòng để mượn đồ chơi đó”.
• Sử dụng lời khen ngợi có thể có vẻ như một nỗ lực, và một số ngày có thể khó tìm ra lý do để khen ngợi con của bạn. Nhưng nếu bạn thường xuyên khen ngợi con bạn, nó sẽ sớm cảm thấy tự nhiên và bình thường.

Sự khuyến khích

• Sự khuyến khích là lời khen ngợi cho sự nỗ lực – ví dụ, ‘Con đã chăm chỉ làm các bài tập toán về nhà”.
• Nỗ lực ca ngợi có thể khuyến khích con bạn cố gắng chăm chỉ trong tương lai – điều đó rất thúc đẩy và tạo động lực cho trẻ.
• Nhưng bạn cũng có thể sử dụng sự khuyến khích trước và trong một hoạt động để giúp con bạn thực hiện các hoạt động hoặc hành vi. Ví dụ: ‘Chỉ cho mẹ cách ném trái bóng này thật xa với” hoặc ‘Mẹ biết con đang lo lắng về bài kiểm tra, nhưng con đã học bài và làm bài rất chăm chỉ. Cho dù nó thành ra thế nào, con đã làm tốt nhất của con rồi. Đó mới là điều tuyệt vời con ạ ‘.
• Một số trẻ em, đặc biệt là những trẻ ít tự tin hơn, cần khuyến khích nhiều hơn những trẻ khác. Khi lời khen ngợi được khuyến khích và tập trung vào nỗ lực, trẻ em có nhiều khả năng thấy mình đang cố gắng hết mình như một điều tốt đẹp. Họ cũng có nhiều khả năng tiếp tục cố gắng và lạc quan hơn khi họ đối mặt với thử thách.

Phần thưởng

• Phần thưởng là hiệu quả của hành vi tốt. Đó là một cách để nói ‘làm tốt’ sau khi con bạn làm điều gì đó tốt hoặc cư xử tốt. Nó có thể là một chủ định, hay một bất ngờ hoặc một đặc quyền bổ sung. Ví dụ, như một phần thưởng cho việc giữ phòng của mình gọn gàng, bạn có thể cho phép con bạn chọn những gì cho bữa tối.
• Phần thưởng có thể làm cho lời khen ngợi và khuyến khích hoạt động tốt hơn. Hầu hết các hành vi bị ảnh hưởng bởi những hậu quả theo sau nó, vì vậy khi bạn khen ngợi hành vi của con bạn và sau đó thưởng cho hành vi của trẻ, hành vi này có nhiều khả năng xảy ra lần nữa.
• Phần thưởng có thể hoạt động tốt lúc đầu, nhưng tốt nhất là không nên lạm dụng chúng. Nếu bạn sử dụng quá nhiều phần thưởng cho con, hãy suy nghĩ lại tình hình – vì cái gì quá nhiều luôn phản lại mục đích ban đầu bạn mong muốn. Hãy sử dụng nó cho các hành vi bạn mong muốn con thực hiện hay các nhiệm vụ khó hơn đối với con.
• Lưu ý rằng hối lộ và phần thưởng không giống nhau. Một hối lộ được đưa ra trước khi hành vi bạn muốn, và một phần thưởng được đưa ra sau. Phần thưởng củng cố hành vi tốt, nhưng hối lộ thì không.

Tập trung vào hành vi và thái độ tốt của con

Đôi khi nó dễ dàng hơn để chỉ trích hơn là khen ngợi. Hành vi xấu thường rõ ràng hơn hành vi tốt – ví dụ, bạn có nhiều khả năng nhận thấy khi con bạn la hét hơn là bạn sẽ nhận thấy khi con bạn đang lặng lẽ đọc một cuốn sách. Cố gắng chú ý đến hành vi tốt quá!

Mẹo sử dụng lời khen ngợi, khuyến khích và khen thưởng

Giúp xây dựng lòng tự trọng của con bạn và khuyến khích hành vi tốt với các mẹo sau:

• Khi bạn cảm thấy con có hành vi tốt, hãy nói về hành vi đó.
• Xem nếu bạn có thể cho con bạn một số lời khuyến khích mỗi ngày.
• Cố gắng khen ngợi nhiều hơn bạn chỉ trích.
• Là một người hướng dẫn, cố gắng khen ngợi con của bạn sáu lần cho mỗi lần bạn nói điều gì đó tiêu cực.
• Hãy tìm những thay đổi nhỏ và thành công. Thay vì chờ đợi cho đến khi con bạn làm điều gì đó hoàn hảo để đưa ra lời khen, hãy cố gắng ca ngợi mọi nỗ lực hoặc cải tiến.
• Chấp nhận rằng mọi người đều khác nhau. Khen ngợi con bạn vì những điểm mạnh độc đáo của con mình và khuyến khích bé phát triển và cảm thấy vui mừng về những sở thích đặc biệt của mình. Điều này sẽ giúp con phát triển một cảm giác tự hào và tự tin.
• Gây ngạc nhiên cho con của bạn với một phần thưởng cho hành vi tốt.
• Khen ngợi nỗ lực cũng như thành tích. Nhận biết và ca ngợi con bạn đang cố gắng như thế nào.
• Cố gắng làm cho lời khen liên quan vào hành vi của con, chứ không phải là cảm xúc của bạn. Bạn có thể thấy rằng bạn càng tìm kiếm hành vi tốt để ca ngợi, bạn càng cảm thấy tích cực hơn (và bạn sẽ thấy hành vi tốt hơn).

Biên soạn lại cho the Asian parents Vietnam

Tham khảo – Raising Children

Hình ảnh Internet

Đọc thêm:

• Đặt tên cho con 
• Cúng thôi nôi cho bé – cả đời may mắn
• Rèn cho con kỹ năng tự học

Vào ngay Fanpage của the Asianparent Vietnam để cùng thảo luận và cập nhật thông tin cùng các cha mẹ khác!