Cha mẹ bảo bọc con quá mức gây ra nhiều hệ lụy. Đã có những nghiên cứu đặt tên cho kiểu giáo dục con này là nuôi dạy con cái theo kiểu trực thăng (helicopter parenting). Vậy phong cách nuôi dạy con này có đặc điểm là gì, tác động thế nào đến trẻ. Hãy cùng đọc bài viết để biết thêm:
- Nuôi dạy con kiểu trực thăng là gì?
- Dấu hiệu ba mẹ đang nuôi dạy con kiểu trực thăng
- Helicopter parenting có hiệu quả không?
- Đâu là hậu quả khi cha mẹ bảo bọc con quá mức?
- Làm gì để hạn chế thói quen “trực thăng” xung quanh trẻ?
- Lời khuyên của chuyên gia trong nuôi dạy con cái.
Helicopter parenting là gì?
Phụ huynh trực thăng (helicopter parents) là khái niệm chỉ các ông bố bà mẹ luôn lởn vởn như chiếc trực thăng xung quanh con cái để giám sát và bảo vệ chúng một cách thái quá.
Bạn có thể chưa biết:
Dạy trẻ thông minh, tự lập không khó với bí quyết nuôi dạy con của người Châu Âu
Việc nuôi dạy con ngoan ngoãn và thông minh chưa bao giờ đơn giản đến thế với 8 bí kíp này
Trong khi bạn có thể đã nghe nói về phương pháp nuôi dạy con cái này, trong bài viết này, chúng ta đi sâu vào chủ đề để cung cấp cho bạn một sự hiểu biết toàn diện về nó. Dưới đây là những dấu hiệu của việc nuôi dạy con cái trực thăng, ảnh hưởng của trẻ em, lựa chọn thay thế và hơn thế nữa.
“Nuôi dạy con kiểu trực thăng” liên quan đến việc đổ một lượng lớn sự chú ý không lành mạnh vào cuộc sống của con. Như tên của nó, cha mẹ có xu hướng lởn vởn xung quanh con như một chiếc trực thăng, ngay cả khi chúng lớn lên.
Từ việc đưa ra lời khuyên tất cả các thời gian để đối phó với các vấn đề của con, cha mẹ trực thăng đi đôi với việc xâm nhập vào cuộc sống của con rất nhiều.
Tiến sĩ Lim Boon Leng, một bác sĩ tâm thần tại Bệnh viện Gleneagles, nói rằng việc nuôi dạy con kiểu trực thăng là “một điều không thích hợp”, vì cha mẹ là “bảo vệ quá mức, di chuyển xung quanh đứa trẻ, và tham gia vào công việc và hoạt động của trẻ quá mức”, gần như tước đoạt mọi quyền tự do của trẻ. Đôi khi phụ huynh dùng phần hổ trợ tài chính là chìa khoá để kiểm soát và điều khiển con thực hiện điều mình mong muốn.
Dấu hiệu nuôi dạy con kiểu trực thăng
Có rất nhiều cách để xác định bạn có phải là cha mẹ trực thăng hay không. Cha mẹ trực thăng có suy nghĩ đặc biệt, không giống như cha mẹ khác.
Cha mẹ bảo bọc con quá mức tin rằng:
- Vai trò chính của bạn với tư cách cha mẹ là giảm thiểu sự đau đớn và bất tiện trong cuộc sống của con bạn
- Một cuộc sống suôn sẻ sẽ giúp con lớn lên một cách vui vẻ
- Không thể đứng nhìn con trải qua những trở ngại đau đớn hoặc tiêu cực
- Cha mẹ có thể xen vào đời sống xã hội của con, liên tục cho con lời khuyên và lắng nghe những vấn đề của con. Luôn đưa ra, yêu cầu, khuyến khích thậm chí thúc ép họ giải quyết theo cách bố mẹ đưa ra vì cho rằng đó là cách tốt nhất
- Con có thể không có khả năng xử lý những thách thức của cuộc sống, vì vậy bố mẹ là người gọi để kiểm tra, theo dõi, nhắc nhở liên tục.
Cha mẹ thành tích – nuôi dạy con kiểu trực thăng là người:
1. Kiểm soát hoàn toàn và xử lý các vấn đề xã hội của con (ví dụ: tranh cãi với trẻ em hoặc giáo viên khác) bằng cách nói ra với người có trách nhiệm giải quyết những khúc mắc, bất bình về vấn đề của trẻ.
2. Làm bài tập giúp con hay chỉ con cặn kẽ và mong chờ điểm số cao, nếu không được thì yêu cầu giáo viên xem xét lại điểm số.
3. Giảng dạy và nói chuyện với giáo viên của con sau giờ học, nói cho các giáo viên biết những gì các giáo viên nên làm, đặc biệt là với con của mình.
4. Giữ cho con luôn trong tầm mắt mọi lúc khi có thể. Luôn lo âu con bị thế này thế kia…
5. Sắp xếp mọi thứ cho con từ điều nhỏ nhất dù con đã đủ lớn, làm việc nhà cho con, giặt và gấp quần áo, thậm chí chọn quần áo cho con mặc gì – mặc dù chúng hoàn toàn có khả năng tự làm những việc đó.
6. Không thích, không muốn và luôn phòng ngừa để con không chịu bất kỳ rủi ro nào – luôn sợ con té, con bị đau, con bị bệnh, con bị…
7. Không chấp nhận thất bại của con. Con mình là phải giỏi – phải làm được.
Helicopter parenting liệu có hiệu quả?
Các bậc phụ huynh trực thăng bảo vệ con cái của họ khỏi một loạt các vấn đề, đi xa đến mức giải quyết luôn vấn đề của trẻ và đưa ra quyết định cho họ ngay cả khi họ đủ tuổi để tự mình làm những việc này.
Xuất phát từ tâm điểm tốt và tốt nhất cho con, cha mẹ kiểu trực thăng làm mọi thứ và luôn giữ con trong vòng an toàn, thực tế thì là họ có thể đang làm hại đến sự phát triển của con. Con không khác gì món đồ trân quý mà cha mẹ giữ gìn, con không cần suy nghĩ – đã có cha mẹ lo, con không cần làm – đã có cha mẹ làm…
Hành vi của cha mẹ tạo ra một thế hệ trẻ em bất lực, không thể đưa ra quyết định dù đơn giản nhất, không có sự sáng tạo, ù lì, không biết hay không muốn làm gì cả, luôn sơ hãi mình làm sai, bị đau, thất bại, không dám thử thách, không biết cách giải quyết vấn đề. Nếu không có sự tự tin để tự tạo động lực, trẻ em của cha mẹ máy bay trực thăng cảm thấy khó khăn hơn để độc lập ở bất kỳ giai đoạn nào trong cuộc sống của mình.
Vì sao cha mẹ bảo bọc con quá mức lại không đem lại kết quả như mong muốn?
- Phụ huynh trực thăng muốn tìm những cách dễ dàng để tránh con họ bị căng thẳng như làm hộ bài tập cho con. Họ không hiểu được rằng thất vọng sẽ giúp con có động lực cải thiện và giải quyết vấn đề, và trẻ cần làm việc và chịu trách nhiệm.
- Trẻ được hướng dẫn quá nhiều chỉ làm mất đi trải nghiệm quý giá như giải quyết xung đột, hợp tác, dẫn dắt người khác hướng tới mục tiêu chung và đối phó với thất bại.
- Một số cha mẹ lấy mất cơ hội để con tự lập khi lúc nào cũng không rời con nửa bước. Điều này chỉ làm giảm sự tự tin của con, thậm chí có thể dẫn đến sự hung hăng hay trầm cảm, thậm chí con càng khép kín và xa lánh cha mẹ.
- Con cái của phụ huynh trực thăng không được phép chịu bất kỳ rủi ro nào. Cuộc đời không có rủi ro thì còn gì là thú vị, học hỏi, và chính sự trơn tru nếu có này sẽ cản trở sự phát triển và trải nghiệm về tinh thần và thể chất của trẻ.
- Ba mẹ trực thăng không chấp nhận trẻ mắc sai lầm, thay vì thừa nhận nỗ lực hoàn thành của con. Chính điều đó đã từ chối cho trẻ cơ hội để làm sai, làm lại, rút kinh nghiệm. Thử và cho phép sai là một trong những bước đầu tiên mà đứa trẻ nào cũng có quyền – đó là cách con học hỏi, tiến bộ, sáng tạo cũng như rèn luyện khả năng đương đầu với thử thách, không ngại khó khăn… từ đó sẽ giúp trẻ tự lập, tự mình giải quyết và tự chịu trách nhiệm về sau.
Hậu quả của việc cha mẹ bảo bọc con quá mức
Với kiểu nuôi con kìm kẹp một cách hoàn hảo này, con của bạn có thể trở nên:
-
Lo lắng và chán nản, dẫn đến trầm cảm
Khi cha mẹ thể ép buộc những kỳ vọng không thể xảy ra lên con cái và khi con không thể đạt những mong đợi, kỳ vọng của cha mẹ thì con trở nên tự trách bản thân mình, tự ti, mất niềm tin vào bản thân, lúc nào cũng lo lắng sợ làm sai, làm hỏng, luôn cầu toàn nhưng lại lo lắng mọi lỗi nhỏ nhặt. Theo thời gian, hành vi lặp đi lặp lại này có thể dần dần phát triển thành sự lo lắng và trầm cảm.
Bạn có thể chưa biết:
4 điều khuyên răn bổ ích trong nuôi dạy con cái của Đại Đức Thích Pháp Hòa
Tính khí của trẻ – tại sao cần phải hiểu nó trong việc nuôi dạy con?
-
Phát triển lòng tự trọng thấp
Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng những đứa trẻ mà cha mẹ không quan tâm đến con cái của họ, hoặc không cho họ cơ hội để cải thiện thông qua thử và sai, có nguy cơ bị coi là vô giá trị.
-
Quá phụ thuộc vào cha mẹ
Bằng cách làm tất cả mọi thứ cho con thay vì để chúng tự mình tìm ra cách làm, làm và hoàn thành dù thế nào, bạn đang tạo ra một tình trạng phụ thuộc. Con của bạn sẽ chỉ nhìn thấy bạn như là giải pháp ngay cả khi trưởng thành. Cha mẹ hãy luôn luôn nhớ rằng đấu tranh thực sự tốt, vì nó giúp một người học cách làm tốt hơn.
-
Nóng tính và thiếu kiên nhẫn với đồng nghiệp
Cha mẹ thừa nhận quyền lực của mình và can thiệp quá nhiều vào cuộc sống của con cái có thể khiến con cái cảm thấy mình không kiểm soát được. Đáp lại, con cái của họ duy trì ảnh hưởng của riêng mình bằng cách trở nên cáu kỉnh khi nói chuyện với bạn bè.
-
Thừa cân
Phụ huynh trực thăng có xu hướng hạn chế các vận động thể chất hay chơi thể thao của con (để tránh thương tích). Điều này thường dẫn đến trẻ em dành nhiều thời gian hơn ở trong nhà. Hầu hết thời gian trẻ sẽ ở trước màn hình TV hoặc máy tính. Và điều này làm mất đi cơ hội phát triển các kỹ năng xã hội và tập thể dục.
Làm thế nào để hạn chế thói quen bao bọc con?
Có nhiều cách để kiềm chế các dấu hiệu của việc làm cha mẹ trực thăng. Hãy nuôi con bằng yêu thương dạy con bằng lý trí và áp dụng 1 số kinh nghiệm thực tế sau:
- Đừng trừng phạt sai lầm
- Tin tưởng trẻ có nhiệm vụ phù hợp với lứa tuổi và giai đoạn phát triển
- Trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ
- Khuyến khích trẻ phạm sai lầm, nhưng sẵn sàng hướng dẫn trẻ để dạy con những bài học cuộc sống, cho trẻ cơ hội học trách nhiệm và chịu trách nhiệm
- Quan sát cách con đối phó với sự thất vọng trước khi can thiệp
- Sẽ tốt cho con khi trải nghiệm những vết thương nhẹ. Hãy nhớ rằng: vấn đề là giữ trẻ được bảo vệ khi cần thiết chứ không phải bảo vệ, bao bọc quá mức như trong lồng kính.
Mở kênh giao tiếp/tiến cận/quan tâm con
- Hãy lắng nghe trẻ chăm chú, đặc biệt là những nội dung liên quan đến các xung đột xã hội. Hỗ trợ trẻ khi nói chuyện và để con thể hiện đầy đủ cảm xúc của mình. Sau đó, dạy con làm dịu bản thân và tìm cách giải quyết vấn đề
- Hãy trấn an con rằng bạn quan tâm đến cảm xúc và sự an toàn của con trước khi giúp con giải quyết vấn đề
- Thu hút con trong cuộc trò chuyện giúp kích thích tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề của họ
- Hãy sống thật với cảm xúc của cha mẹ – cha mẹ cũng có lúc khó khăn, mệt mỏi, bị đau và hãy để con thấy điều đó, thấy là cha mẹ mình cũng như mình, cũng đang gặp khó khăn. Con sẽ tìm hiểu về sự kiên trì, lòng thông cảm, sự giúp đỡ – và những đức tính đó có thể thiết lập cho sự thành công trong tương lai.
Dạy con tự lập trong mọi tình huống
- Nhấn mạnh sự đấu tranh của trẻ có thể là cơ hội để học hỏi và cộng tác như thế nào
- Đánh giá cao tầm quan trọng của quá trình nhiều hơn kết quả
- Hãy để con bạn tự giải quyết vấn đề, vì nó giúp trẻ học cách trở nên mạnh mẽ hơn về tinh thần
- Hãy để trẻ kiểm tra giới hạn của mình. Ghi nhận những nỗ lực của con, không chỉ là thành công mà là sự hoàn thành, đặc biệt là khi con kiên trì vượt qua các vấn đề khó khăn
- Hãy bắt đầu bằng những việc nhỏ, và không đẩy xa hơn nếu chưa không thể hoàn thành nó. Để con tự khám phá niềm đam mê của chính mình
- Dạy con nói chuyện với bạn hoặc giáo viên của con nếu trẻ có vấn đề về điều này
- Sắp xếp thời gian để con có thời gian tự do của riêng mình.
Lời khuyên của chuyên gia
Julie Lythcott-Haims là Trưởng khoa sinh viên năm nhất tại Đại học Stanford. Trong 10 năm phục vụ Đại học, cô nhận ra rằng các sinh viên mới ngày càng học tập xuất sắc, nhưng cũng không thể tự chăm sóc bản thân.
Cô xác định nguồn gốc là việc nuôi dạy con cái theo kiểu máy bay trực thăng , có thể giúp học sinh thực hiện xuất sắc về mặt học thuật, bảo vệ chúng khỏi khó khăn, thất bại và thất vọng. Cô chỉ ra rằng các bậc cha mẹ như vậy đang tước con cái của họ cơ hội để tìm hiểu họ là ai, những gì họ yêu thích và làm thế nào để điều hướng thế giới.
Lythcott-Haims tư vấn bốn cách đơn giản để hạn chế việc nuôi dạy con cái theo kiểu máy bay trực thăng:
- Độc lập: Khuyến khích con cái trở nên độc lập bằng cách yêu cầu chúng làm việc nhà, dạy chúng tự nấu ăn… Nó dạy cho con bạn những kỹ năng xã hội quý giá như tự cung tự cấp, đạo đức làm việc tốt và sự tự tin.
- Cá tính: Đừng nói “chúng tôi” để chỉ cho con bạn. Để cho con bạn sở hữu những khía cạnh quan trọng trong cuộc sống của mình, hãy cho phép chúng đi đầu trong giấc mơ và nguyện vọng của chúng, để bạn không cần phải làm mọi thứ cho chúng.
- Tin tưởng người khác: Hãy để các cố vấn lớn tuổi hướng dẫn con khi cần. Bằng cách cho phép những người lớn khác làm những gì họ làm tốt nhất, con bạn có thể tương tác và đặt câu hỏi một cách độc lập. Về cơ bản bạn đang dạy con cách đứng lên nhờ chính mình.
- Quay trở lại: Đừng làm thay con – tuyệt đối không bạn có thể làm cùng con nhưng không làm tất tần tât cho con – nó khiến con cảm thấy bất lực (ngay cả khi con đạt điểm số cao). Cho họ cơ hội thể hiện cảm giác hoàn thành của mình khi tự mình hoàn tất công việc, từ đó con cũng học cách độc lập.
Cha mẹ, hãy nhớ rằng bạn có thể tham gia vào cuộc sống của con bạn. Nhưng không thể bảo vệ hoặc tư vấn hay làm thay con trong 24 giờ/7 ngày và suốt cả cuộc đời.
Thay lời kết
Nuôi dạy con đúng cách chưa bao giờ là dễ dàng. Không phải ba mẹ nào cũng có cách nuôi dạy con đúng đắn để trẻ lớn lên tự lập và phát triển toàn diện, có cơ hội tiếp xúc với thế giới. Khi đã hiểu rõ helicopter parenting là gì và những mặt hạn chế của nó, những bậc làm cha làm mẹ hãy thử nhìn lại mình xem bản thân có đang mắc phải những lỗi lầm tương tự trong hành trình nuôi dạy con cái. Khi đã xác định ra điểm chưa được thì hãy sửa đổi và điều chỉnh ngay lập tức, chưa bao giờ là quá muộn để bắt đầu cả.
Xem thêm:
- Nên làm gì khi mẹ cảm thấy bất lực trong lúc nuôi dạy con?
- So sánh kiểu nuôi dạy con của các nước trên thế giới
- Bí quyết nuôi dạy con gái xinh đẹp, giỏi giang và giàu lòng nhân ái như hoa hậu Hen Nie