Có cả một môn khoa học xung quanh các khái niệm về thứ tự sinh. Nhà tâm lý học Alfred Adler là người đầu tiên cho ra đời “Lý thuyết thứ tự sinh”. Ông cho biết để hiểu được một người, điều quan trọng nhất là bạn phải đặt họ vào trong bối cảnh có sự tương tác với những người khác. Từ đó, ông đã kết luận rằng tính cách và hành vi của một người đã xuất hiện từ thời thơ ấu và thứ tự sinh là một trong những yếu tố có ảnh hưởng đến tính cách của trẻ.
Thứ tự sinh có ảnh hưởng đến việc nuôi dạy con như thế nào?
Cách nuôi dạy con và thứ tự sinh thường có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Ví dụ, đối với con đầu lòng, do cha mẹ vẫn chưa có nhiều kinh nghiệm nuôi con nên thường được nuôi dạy theo nhiều cách khác nhau. Bên cạnh đó, cha mẹ thường lo lắng, sợ hãi nên thường sẽ trở thành người giám hộ nghiêm ngặt và bắt trẻ phải tuân theo những điều mà mình yêu cầu.
Tuy nhiên, với con thứ hai hoặc ba, cha mẹ thường có xu hướng nuôi dạy thoải mái hơn do đã có kinh nghiệm từ việc nuôi con đầu. Quan trọng hơn, cha mẹ sẽ không quá quan tâm vào những điều nhỏ nhặt vì lúc này cha mẹ phải dành thời gian để chăm sóc nhiều đứa trẻ hơn.
Thứ tự sinh và tính cách của trẻ
1. Con đầu
Theo Adler, con đầu thường có xu hướng bảo thủ, có khả năng định hướng, có trách nhiệm và có đầu óc của một nhà lãnh đạo. Do là anh chị lớn nhất nhà nên trẻ thường phải chịu trách nhiệm với các em của mình, biết chăm sóc em, lo cho em thay cho cha mẹ. Do đó, trẻ sẽ chủ động trước mọi tình huống và thường có ý thức rất cao về trách nhiệm.
Con đầu thường rất chăm chỉ và luôn muốn làm hài lòng cha mẹ hay thầy cô. Nếu cha mẹ quá nghiêm khắc và đòi hỏi quá nhiều, trẻ sẽ cố gắng và cố gắng hơn nữa. “Chủ nghĩa hoàn hảo” là một trong những đặc điểm trong tính cách của con đầu lòng. Theo nghiên cứu, con đầu cũng là đối tượng dễ mắc phải các rối loạn tâm lý như lo lắng, trầm cảm, căng thẳng… Ngoài ra, trẻ cũng dễ có cảm giác ghen tỵ và bất an khi cha mẹ không chú ý nhiều đến mình và quan tâm đến những đứa trẻ khác trong gia đình.
2. Con giữa
Những trẻ được sinh ra thứ hai thường rất hòa đồng và bình đẳng. Do trẻ không có nhiều trách nhiệm như anh/chị của mình và không cần nhiều sự chăm sóc như các em nên đôi khi trẻ trở thành người rất biết điều chỉnh. Không những vậy, trẻ sẽ có kỹ năng giao tiếp rất tốt và có thể kết nối mọi người lại với nhau. Vì vậy, trẻ thường thích ở chung với bạn bè nhiều hơn là ở với cha mẹ vì cha mẹ chỉ thường chú ý đến con đầu hoặc con út. Ngoài ra, con giữa thường rất thân thiện, có thể làm việc nhóm rất tốt và luôn hỗ trợ, giúp đỡ mọi người.
Mặt khác, những đứa trẻ sinh ra sau anh/chị mình cũng rất dễ mất tự tin, ít tự trọng hơn các anh chị em vì đôi khi trẻ sẽ có cảm giác mình như người thừa, vô hình. Tuy nhiên, lý thuyến thứ tự sinh và sự phát triển tính cách thường khó áp dụng với con giữa bởi số lượng con giữa thường nhiều. Do đó, việc xác định đặc điểm tính cách thường rất khó.
3. Con út
Con út là đứa trẻ nhận được rất nhiều sự chăm sóc từ cả cha mẹ lẫn anh chị. Bên cạnh đó, cách nuôi dạy con của cha mẹ với con út thường rất thoải mái và cho phép chúng khám phá nhiều hơn. Vì vậy, con út thường là những đứa trẻ liều lĩnh và rất sáng tạo. Trẻ thường có năng khiếu về thể thao, âm nhạc hoặc nghệ thuật. Động lực chủ yếu của trẻ là phải làm tốt hơn để vượt qua anh chị của mình.
Tuy nhiên, con út lại có khuynh hướng vô trách nhiệm và phụ thuộc nhiều vào cha mẹ, anh chị. Điều này có thể khiến trẻ dễ bỏ việc khi trưởng thành.
4. Con một
Những đứa trẻ là con một thường rất tự tin vì trẻ nhận được tất cả tình yêu thương của cha mẹ. Đa phần trẻ chỉ thích ở một mình vì không có ai để trò chuyện và chơi chung.
Ngoài ra, vì là con một nên trẻ không có ai để cạnh tranh, để noi theo. Là con một nên trẻ được cả nhà yêu thương, nâng niu, bảo bọc quá mức. Do đó, tính ích kỉ, phụ thuộc và “tự cho mình là cái rốn của vũ trụ” là những tính cách thường thấy ở con một. Khi trưởng thành, trẻ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc làm nhóm hơn so với những trẻ có anh chị em.
Ai là người ảnh hưởng đến tính cách của trẻ nhiều nhất?
Theo nghiên cứu, những người ảnh hưởng nhiều nhất đến tính cách của trẻ là cha mẹ, anh chị em ruột và bạn bè. Nhiều chuyên gia cho rằng anh chị em là người có sức ảnh hưởng nhất trong khi một số khác lại cho rằng bạn bè là người ảnh hưởng nhiều nhất. Tuy nhiên, tất cả các nghiên cứu đều đồng tình rằng cha mẹ có một vị trí quan trọng trong sự phát triển của con cái.
Tính cách của trẻ có thể thay đổi được không?
Tính cách của trẻ hoàn toàn có thể thay đổi chứ không nhất thiết bị bó buộc vào thứ tự sinh. Bạn có thể cải thiện tính cách của trẻ thông qua các bước sau:
• Hiểu
Bạn cần phải hiểu rõ vị trí và vai trò của trẻ trong gia đình. Một khi hiểu rõ các đặc điểm này, bạn sẽ có cách hỗ trợ cho trẻ tốt hơn.
• Nhận biết
Bạn cần phải nhận biết được các rối loạn cảm xúc và nguồn gốc của chúng. Xác định tâm trạng của trẻ, những biến động mà trẻ có thể gặp phải chẳng hạn như con giữa thường có thể cảm thấy thất vọng vì ít được yêu thương trong khi con út thường cảm thấy tức giận vì luôn bị đối xử như một đứa trẻ.
• Quyết định
Đây là lúc mà bạn phải hành động. Nói với đứa con lớn nhất rằng bạn yêu con bất kể con là ai và không cần phải quá cố gắng cho một việc gì đó. Với con giữa, hãy thể hiện tình yêu thương của bạn. Cuối cùng, với con út, hãy cho trẻ gánh vác một số trách nhiệm hoặc công việc để trẻ ít phụ thuộc vào bạn và những người khác xung quanh.
Thứ tự sinh có ảnh hưởng đến chỉ số IQ của trẻ không?
Đây là một vấn đề nhận được nhiều lời tranh cãi trong những năm gần đây. Một số nghiên cứu cho thấy rằng thứ tự sinh và chỉ số IQ có mối liên hệ với nhau trong khi một số khác lại cho thấy rằng trí thông minh lại bị ảnh hưởng nhiều bởi di truyền, các yếu tố xã hội và sự hướng dẫn của cha mẹ.
Một nghiên cứu lớn được thực hiện tại Đức đã chỉ ra rằng những người có chỉ số IQ cao nhất là những đứa trẻ không có anh chị em và là con đầu lòng, còn chỉ số IQ của anh chị em thì tương tự nhau. Ngoài ra, họ không thấy mối tương quan giữa thứ tự sinh và sự sáng tạo, sự trưởng thành về cảm xúc hay tài năng.
Mặc dù thứ tự sinh có ảnh hưởng đến tính cách của trẻ nhưng điều quan trọng mà bạn cần nhớ là sự chăm sóc, yêu thương và bình đẳng giữa những đứa trẻ sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong việc hình thành tính cách.
-Ele Luong-
Có thể mẹ quan tâm:
Lắng nghe những bí quyết nuôi dạy con tuyệt vời từ 6 nhân vật nổi tiếng nhất thế giới
Xử lý khôn ngoan khi con nói dối – mẹo nuôi dạy con hiệu quả đây các mẹ!
Quan tâm tích cực trẻ không phải ai cũng biết thể hiện để nuôi dạy con trọn vẹn nhất!