Các nhà nghiên cứu hiện tin rằng bạn có thể phát hiện được các dấu hiệu trẻ tự kỷ khi trẻ chỉ dưới 4 tháng tuổi. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy em bé của bạn nên được đánh giá sự phát triển, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ.
Bài viết có phần đóng góp ý kiến chuyên môn từ bác sĩ Vũ Nhật Nam, Khoa Nội tổng hợp – Tim mạch – Lão học, Bệnh viện Quận Bình Thạnh.
Tự kỷ là gì?
Theo bác sĩ Vũ Nhật Nam, Khoa Nội tổng hợp – Tim mạch – Lão học, Bệnh viện Quận Bình Thạnh: Tự kỷ, hay còn gọi là rối loạn phổ tự kỷ, là một rối loạn phát triển thần kinh phức tạp, có các khiếm khuyết hành vi đặc trưng trong 3 lĩnh vực: tương tác xã hội, giao tiếp bằng lời và không lời, hành vi rập khuôn, lặp đi lặp lại.
Nguyên nhân trẻ bị tự kỷ
Trong những năm gần đây, tỷ lệ tự kỷ đã tăng vọt. Có thể nhiều trường hợp được phát hiện vì các chuyên gia đang hiểu rõ về tự kỷ hơn.
Và tự kỷ có tính di truyền mạnh mẽ. Những đứa trẻ có anh chị em mắc chứng tự kỷ có nguy cơ phát triển bệnh cao hơn từ 15 đến 20%. Trong số các cặp song sinh giống hệt nhau, nếu một người mắc chứng tự kỷ, có 90% khả năng người kia cũng sẽ bị tự kỷ.
Giai đoạn 3 tháng đầu thai kỳ có thể hình thành bệnh tự kỷ ở trẻ
Một số chuyên gia nghi ngờ rằng giai đoạn mang thai 3 tháng đầu có thể tạo thành bệnh tự kỷ. Nghi ngờ này bắt nguồn từ dịch bệnh dị tật bẩm sinh gây ra bởi thuốc chữa bệnh ốm nghén thalidomide vào những năm 1960. Trong số những đứa trẻ sinh ra bị dị tật chân tay nghiêm trọng sau khi mẹ uống thuốc, 5% cũng bị tự kỷ, gấp khoảng 30 lần so với tỷ lệ dự kiến.
Thời điểm não bị tổn thương là khoảng từ 20 đến 36 ngày sau khi thụ thai, khi cánh tay và chân đang được hình thành. Ngược lại, một nghiên cứu của Đại học bang Ohio cho thấy những phụ nữ bị căng thẳng lớn, chẳng hạn như cái chết của người bạn đời, giữa tuần thứ 24 và 28 của thai kỳ, có nguy cơ sinh con tự kỷ cao hơn.
Bằng chứng cũng chỉ ra mức độ hormone trước khi sinh ảnh hưởng đến tự kỷ. Testosterone càng có nhiều trong bụng mẹ, trẻ càng dễ bị tự kỷ. Và các nhà nghiên cứu tại Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh đã ghi nhận những mối liên quan có thể xảy ra với các biến chứng sản khoa, bao gồm sinh non, nhẹ cân và sinh ngược.
Dấu hiệu trẻ tự kỷ theo từng giai đoạn
Theo bác sĩ Vũ Nhật Nam, phần lớn người ta chỉ phát hiện các dấu hiệu tự kỷ khi trẻ được 2 tuổi. Tuy nhiên, thời điểm 6 tháng tuổi là thời điểm sớm nhất để chúng ta có thể phát hiện bệnh tình của trẻ, tùy mức độ nghiêm trọng và thường không rõ ràng cho đến khi bé được hơn 2 tuổi. Các dấu hiệu có thể nhận biết trẻ tự kỷ dưới 12 tháng bao gồm: ít cười, ít bắt chước, chậm bặp bẹ nói, ánh mắt không linh hoạt, gọi tên không có phản ứng, hiếm gây ra sự chú ý, thiếu điệu bộ cử chỉ, chậm phát triển vận động.
Trước 3 tháng
Chẩn đoán sớm bệnh tự kỷ có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Đây là những dấu hiệu bất thường ở trẻ dưới 3 tháng tuổi:
- Bé không phản ứng với tiếng ồn lớn
- Bé không nhìn theo vật chuyển động bằng mắt
- Em bé không nắm và giữ đồ vật
- Bé không cười với mọi người
- Bé không bập bẹ
- Dường như bé không chú ý đến khuôn mặt lạ
Bé đến 7 tháng
- Bé không quay đầu lại để xác định nơi phát ra âm thanh
- Bé tỏ ra không có tình cảm với bạn
- Em bé không cười hay phát ra tiếng kêu
- Bé không với lấy đồ vật
- Bé không cười một mình
- Em bé không cố gắng thu hút sự chú ý thông qua các hành động
- Bé không có hứng thú với các trò chơi như ú òa
Bé đến 12 tháng
- Em bé không bò
- Em bé không thể nói những từ đơn lẻ
- Bé không sử dụng những cử chỉ như vẫy tay hay lắc đầu
- Bé không chỉ vào đồ vật hoặc hình ảnh
- Em bé không thể đứng khi được hỗ trợ
Bé đến 24 tháng
- Bé không đi được
- Em không nói được quá 15 từ
- Em bé không sử dụng câu hai từ
- Bé dường như không biết chức năng của các đồ vật thông thường trong gia đình, như điện thoại, nĩa và muỗng.
- Bé không bắt chước hành động hoặc lời nói của bạn
- Em bé không thể đẩy một món đồ chơi có bánh xe
- Em bé không thể làm theo hướng dẫn đơn giản
Bác sĩ Nam cho biết hiện tại, các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu các xét nghiệm tầm soát nguy cơ tự kỷ ở trẻ nhỏ trước sinh. Vì vậy, khi thấy trẻ có các dấu hiệu bất thường kể trên, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được hỗ trợ chẩn đoán đầy đủ, phát hiện sớm bệnh và can thiệp kịp thời.
Tự kỷ có chữa được không?
Tự kỷ là một rối loạn di truyền. Vì vậy một đứa trẻ mắc chứng tự kỷ sẽ tự kỷ suốt đời. Nhưng một số trẻ em - có thể khoảng 15 đến 20% - những người bắt đầu can thiệp sớm từ năm 3 đến 4 tuổi sẽ không còn tự kỷ. Một số trẻ phát triển đến mức chúng có điểm IQ bình thường và ngang bằng với các bạn đồng lứa về mặt học thuật.
Thật không may, không có cách nào để xác định đứa trẻ nào sẽ ở trong 15 đến 20% đó. Điều duy nhất bố mẹ có thể làm là phát hiện sớm dấu hiệu trẻ tự kỷ can thiệp thật sớm!
Theo parents
Xem thêm
- Nhận biết trẻ tự kỷ khi bé 6 tháng tuổi
- Hành vi có vấn đề có ảnh hưởng đến phát triển ngôn ngữ ở trẻ tự kỷ?
- Bé chậm nói có phải bị tự kỷ không?
Vào ngay Fanpage của the Asianparent Vietnam để cùng thảo luận và cập nhật thông tin cùng các cha mẹ khác!